Nevbahtî'nin Fıraku'ş-Şîa'sında Şiî Mezheplere Yaklaşımı

Abstract

Şiîlik, İslam Mezhepler Tarihi'nde ortaya çıkan ilk mezheplerden biridir. Özellikle imâmet eksenli olarak ortaya çıkan Şiîlik, daha sonra birçok gruba ayrılmıştır. Bunlar arasında Hz. Ali ve imamlar hakkında aşırı görüş sahipleri bulunmaktadır. Fakat daha ılımlı ve uzlaşmacı görüşleri olanlar da vardır.Şiî kültür dünyası içinde yetişmiş önemli düşünürlerden biri de, Nevbahtî (ö.310/922)'dir. Fıraku'ş-Şîa isimli eseri, Şiî Mezhepler Tarihi yazıcılığı içerisinde önemli çığırlar açmış bir eserdir. Biz de bu çalışmamızda, Nevbahtî'nin bu eserdeki Şiî mezheplere yaklaşımını ele aldık. Eserini Şiî fırkaların imâmet anlayışları üzerine tesis eden Nevbahtî, öncelikle Hz. Peygamber'in vefatıyla birlikte imâmet meselesindeki ihtilaflara ve neticesinde ortaysa çıkan görüşlere değinmiştir. Daha sonra Şiî fırkaların imâmete dair görüşlerini ortaya koyan müellif, özellikle gulât fırkaların görüşlerine yer vermiştir. Nevbahtî, mezhepler arasındaki ihtilafın temelinde imâmet meselesinin bulunduğu görüşündedir. Müellifin en önemli özelliği ise, yaşadığı dönem düşünüldüğünde, söz konusu mezheplere olabildiğince objektif ölçülerin sınırları içerisinde bir yaklaşım ortaya koymasıdır.Çalışmamızda Nevbahtî'nin, gerek yaşadığı döneme, gerekse ilmî çalışmalarına vâkıf olmak, ayrıca Şîa ve fırkaları hakkında ortaya atılan iddiaların ne derece geçerli olduğunu içeriden bir bakışla ortaya koymayı hedefledik.Yine bu çalışmamızda, Nevbahtî'nin eserinde özellikle Şiî mezheplere dair görüş ve yaklaşımları ile konu hakkında araştırma yapan diğer bilginlerin görüşleri mukayese edilmiştir. Böylece Nevbahtî'nin eserinde ortaya koyduğu kendi görüşleri ile aynı konularda araştırma yapan diğer müelliflerin görüşleri arasında karşılaştırma olanağı elde edilmiştir.Shism is one of the first sects that emerged in the History of Islamic Sects. Shism, in history, was divided into several groups, especially about the imamet. There are extremist views available between them about Ali and Imams. But there were moderate thinkers and ideas.Nevbahtî (d. 310/922) is one of important thinkers that grew up in the Shiite culture world. The Fıraq al-Shia is important work which has opened a new road in the history of Shiite sects. In our work, we examined Nevbahtî?s approach to the Shiite sects in the Fıraq al-Shia. Nevbahtî, who built his work on imamah (imamet) understanding of Shiite sects, primarily refers to the disputes which emerged with the death of the prophet and approaches as results of these disputes. After that, he especially gives places to opinions of excessive (gulat) Shiite sects. Nevbahti thinks that what is on the basis of conflict between the sects is imamah matter. This thought which also shared by the other sects historians, is an important one. The most important figure of the author is his high degree objectivism against that mentioned sects.In our dissertation aims to fully understand both Nevbahtî's era and scolarly works, who is an important figure for the Islamic world and especially the Shia, as well as to contribute to understand whether some raised allegations about Shia and it's sects are true.Nevbahî's opinions and approachs that especially concerning of the Shiite sects is compared with other scholars' opinions. In this context fist, the opinions of the Shiite sects based on Nevbahtî's Firaku'ş-Şia and the works of classical and modern periods that relevant to our issue were examined. Thus a comparison possibility of the issues that Nevbahtî discussed, with the others contained.