Yarı Kurak Ekolojik Şartlarda Farklı Ana Materyal Üzerinde Oluşan Toprakların Ayrışma Oranları ve Kütle Dengesi

Abstract

Toprak oluşumu ile ilgili temel yaklaşımlardan birisi Jeny'nin toprak veya herhangi bir toprak özelliğinin, anamateryal, iklim, bitki örtüsü, topografya ve zamanın bir fonksiyonu olarak ortaya çıktığı şeklindeki yaklaşımdır. Genel hatları ile tutarlı olan yaklaşımın somut sonuçlar üretmesi mümkün değildir. Zira fonksiyonel ifadedeki değişkenlerin bağımsız olarak ölçülmesi ve sayısal olarak denklemin çözümü mümkün olmamaktadır. Bu nedenle toprak oluşumu ile ilgili sebep-sonuç analizlerinde genel olarak belirli çevresel koşullar altında ortaya çıkabilecek toprak özelliklerinin yorumlanması ve doğal koşullarda bu ilişkilerin sebep-sonuç ilişkisi şeklinde ortaya konulup doğrulanması gerekmektedir. Sayısal olarak tanımlanmış belirli toprak oluşum koşulu setleri ile toprak özellikleri ve özelliklede kullanıma uygunluk ve bitki besleme kapasiteleri arasındaki ilişkilerin tanımlanması toprak ve arazi kullanımı ile bitki besleme uygulamaları konularında önemli kolaylıklar ve kaynak tasarrufları sağlayabilecektir. Bu çalışmada, farklı jeolojik ana materyal ve topoğrafya üzerinde oluşmuş toprakların aynı iklim şartında ayrışma oranlarının belirlenmesi ve toprak genesisinin verimlilik üzerine olan etkilerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında, Afyonkarahisar Sandıklı civarında dağılım gösteren magmatik, metamorfik ve sedimanter anamateryal üzerinde oluşmuş topraklar araştırılmıştır. Bu amaçla çalışma alanındaki toprakların jeo-kimyasal ve fiziko-kimyasal özellikleriyle birlikte primer ve sekonder mineralojisi profil bazlı olarak tespit edilerek, ayrışma-kayıp/kazanım indisleri hesaplanmıştır. Çalışma sonunda, farklı anamateryallerin aynı iklim koşullarında toprak genesisi üzerine olan etkisi ortaya konulmuş, ayrışma-kayıp/kazanım indisleriyle toprak genesisi sayısal olarak ifade edilmiştir. Bu şekilde genesis ile ölçülebilen mineralojik, fizikokimyasal ve verimlilik özellikleri parametrik olarak ilişkilendirilmiştir.One of the essential approaches in soil genesis is of Jeny's which soil characteristics are a function of parent material, climate, plant cover, topography and time. Despite the fairness of the approach, it cannot result in concrete information. Independent measurement of any soil forming factors and solution of the mathematical function are not possible. Thus extracting soil information through cause-effect approach under certain environmental conditions and understanding or confirmation of these cause-effect relations in nature is necessary. The relationships between numerically described any soil forming factor and soil characteristics and especially land use ability and plant nutrition capacity will ease sustainable soil management and save natural resources. In this study, it was aimed to determine the weathering rate of different origin parent materials under similar climatically conditions and to investigate the effects of soil genesis on soil fertility. In the concept of this study, it was investigated the soils of Sandıklı districts of Afyon formed on magmatic, metamorphic and sedimentary origin parent materials. For this purpose firstly geochemical and physicochemical properties along with primary and secondary mineralogy of soils were determined on profile base and then watheringloss/gain indices were be calculated. The relationships between/among the parameters were revealed. In addition, it is expected that this study can reveal the effect of parent material on soil genesis under similar climatic conditions. By means of weathering-loss/gain indices, soil genesis will be expressed numerically. This will enable to relate soil genesis with measureable mineralogical, physicochemical and fertility parameters trough parametric statistical analyses.