İstanbul’da Veba: Southgate’in Veba Hastalığına Dair Gözlem ve İncelemeleri

Abstract

Salgın hastalıklar tarih boyunca toplumları siyasi, idari, sosyal ve ekonomik bakımdan derinden etkileyerek köklü değişim ve dönüşümler yaşanmasına sebebiyet vermiştir. İnsanlığı olumsuz etkileyen önemli salgınlarda biri de veba olmuştur. 19. yüzyılda tıbbi olarak vebaya yol açan bakterinin “Yersinia pestis” olduğu tespit edilmiştir. Osmanlı Devleti, üzerinde kurulu olduğu ve yayıldığı coğrafya itibarıyla sık aralıklarla görülen veba salgınları ile yüz yüze kalmıştır. Osmanlılar, sıkça yaşadıkları veba hastalığına dair erken dönemlerden itibaren hem bilgi birikimine sahip olmuşlardır hem de zaman içerisinde ona karşı olan algı ve tutumlarında değişimler yaşamışlardır. Bu çalışmanın amacı, 1836 veba salgınında İstanbul’da ikamet eden, Amerikalı Presbiteryan misyoner Horatio Southgate’in gezi notlarından yola çıkılarak, anılan dönemde vebanın doğası, ortaya çıkış nedenleri, bu hastalığa karşı alınan tedbirler ile birlikte salgının İstanbul şehrinin sosyo-ekonomik yaşamında yarattığı tahribat gibi konular ele alarak değerlendirmek ve böylece alan yazına bazı katkılar sağlamaktır.