Maarif Yıllıklarına Göre Atatürk Döneminde Doğu Anadolu'da Eğitim (1923-1938)

Abstract

Bu çalışma da temel amaç eğitim yıllıklarından hareketle Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan Atatürk'ün ölümüne kadar geçen zaman içerisinde Doğu Anadolu'daki eğitimin temel seyrini ortaya koymaktır. Çalışma da ana kaynak olarak Maarif Yıllıkları kullanılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti'nden hemen her alanda olduğu gibi eğitim sahasında da iyi bir miras devralmamıştır. Mali imkânların oldukça kısıtlı olduğu bu dönemde hükümetler, tüm ülkede olduğu gibi Doğu Anadolu'da da eğitim imkânlarını geliştirmek üzere çalışmalar yapmışlardır. Bu kapsamda yeni okullar açılmış, mevcut okulların fiziki imkânları geliştirilmiş ve bölgeye öğretmen gönderilmiştir. 1923-1938 döneminde Doğu Anadolu'daki eğitim verileri bir bütün olarak değerlendirildiğinde harf inkılabı öncesi ve sonrası için farklı tespitler ortaya çıkmaktadır. 1928 yılında harf inkılabı ülke genelinde olduğu gibi Doğu Anadolu'daki eğitim açısından ciddi bir değişim ve dönüşümün miladı olmuştur. Bu dönemde bir taraftan halka yönelik millet mekteplerinin açılması ve ilk birkaç yıl yoğun bir kurs faaliyeti dikkati çekerken, örgün eğitime yönelik ciddi hamleler hayata geçirilmiştir. Nitekim bu çalışmaların sonucu olarak 1928 sonrasında önceki dönemden farklı olarak, bilhassa öğrenci ve okul bazında yıllar itibariyle önemli bir artış meydana gelmiştir. Bu olumlu duruma karşılık, her iki dönemde de nerdeyse tüm bölgede kız çocuklarının okullaşma oranının oldukça düşük düzeyde kalması gibi bir negatif durumun da varlığına dikkat çekmektedir. 1928 sonrasında okul ve öğrenci adedindeki artışa karşılık bölgede yeterince öğretmen istihdam edilemediği de bir gerçektir. Pek çok vilayette tüm okul kademelerinde öğretmen artış oranı öğrenci artış oranının oldukça altında kaldığı dikkat çekmektedir. Anahtar Sözcükler: Millet Mektepleri 1, Harf İnkılabı 2, Eğitim 3.The aim of this study is to reveal the basic course of education in Eastern Anatolia from the foundation of the Republic of Turkey to the death of Ataturk. The study used Maarif Annuals as the main source. The Republic of Turkey did not inherit a good heritage in education as it is in almost every area in the Ottoman Empire. In this period, where finanscial opportunities are very limited, governments have worked to improve educational opportunities in Eastern Anatolia as well as in all countries. Within this scope, new scholls were opened, the physical possibilities of the existing schools were improved and teachers were sent to the distirict. When the education data in Eastern Anatia were evaliated as a whole during the period of 1923-1938, different determinations appeared before and after the letter reform. In 1928, as the letter reform was in the whole country, it was a serious change and transformation in terms of education in Eastern Anatolia. In this period,one side attracted attention to the opening of nationwide municipalities for the public and the intensive course activity for the first few years. As a matter of fact, after 1928, as a result of these studies, unlike the previous period, a considerable increase in student and school-based years has occurred. In contrast to this positive situation, there is also a negative situation in which the rate of schooling for girls in all regions in both periods is very low. It is also true that after 1928 the increase in the number of schools and students was not enough for the region. It is noteworthy that in many cities all school levels the rate of increase of teachers is well below the rate of increase of students. KeyWords: Millet Mektepleri 1, Letters Revolution 2, Education