Medrese Müfredatında Okutulan Sıra Kitapların Tespitinde Mezhep Taassubunun Rolü

Abstract

Modern dönem İslam toplumlarında en önemli problemlerden birisi farklı mezheplere mensup insanların birlikte yaşama tecrübesi geliştirememiş olmalarıdır. Eğitimin teknik ve pedagojik boyutu yanında, ideolojik bir yönü olduğu özellikle çocukların ya da gençlerin eğitimi söz konusu olduğunda eğitim kurumlarını elinde bulunduran iktidar ya da ideoloji sahiplerinin genellikle katı tutumlar sergiledikleri veya dışlayıcı bir tavır sergiledikleri bilinen bir husustur. Bu konuyu ele alış amacımız, ''ötekileştirme'' ve ''tekfir'' konusunda yapılan çalışmalarda büyük ölçüde konunun teorik boyutuna yoğunlaşıldığı görülmektedir. Öncelikle tefsir hadis fıkıh ve akaid/kelam alanlarında anlaşılabilir bir şekilde her iktidar ya da ideoloji sahibi sadece kendi mensuplarınca kaleme alınmış ve mensup olduğu din algısını ikame ve idame edecek ya da sonraki nesillere aktaracak metin, şerh ve haşiye okutmaktadır. Tezimizde daha çok alet ilimleri alanında yazılmış metin ve şerhler ele alındığında görülmektedir ki hakim uygulama yine mezhep içi dinamiklere ağırlık vermek olsa da ilginç bir şekilde bu şablonun dışına çıkıldığı da görülmektedir. Bu metinlerin söz konusu ettiğimiz Sünni, Şiî ve Mutezili mezhep mensuplarınca yapılmış şerh ve haşiyelerinin karşılıklı olarak medrese tedrisatlarında ders kitabı olarak kabul görüp görmediği sorusu tezimizin ana çerçevesini ve kapsamını oluşturacaktır.One of the most important problems in modern Islamic societies is that people from different sects have not developed the experience of living together. It is a known fact that education has an ideological aspect as well as its technical pedagogical dimension, and that especially when it comes to the education of children or young people, those in power or ideology who control educational institutions generally display strict attitudes and an exclusionary attitude. Our purpose in discussing this issue is that studies on 'othering' and 'takfir' focus largely on the theoretical dimension of the subject. First of all, in the fields of tafsir, hadith, fiqh and akaid/kalam, it is understandable that every ruler or ideology authorizes only his own members to read texts, commentaries and annotations that will establish and maintain the perception of the religion he belongs to or pass it on to the next generations. When we consider the texts and commentaries written in the field of tool sciences in our thesis, it is seen that although the dominant practice is to focus on the dynamics within the sect, interestingly, this template is gone beyond. The question of whether the commentaries and annotations of these texts made by the members of the Sunni, Shiite and Mu'tazila sects we mentioned were mutually accepted as textbooks in madrasah education will constitute the main framework and scope of our thesis.