Pasat ve Şifre Testi'nin Bilgi İşleme Hızı, Dikkat ve Çalışma Belleğini Ölçen Nöropsikolojik Testlerle İlişkisinin İncelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı bilgi işleme hızı, dikkat kapasitesi ve çalışma belleğini ölçen nöropsikolojik testlerin faktör yapısı ve testler arasındaki ilişki örüntüsünü belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda, ilgili alanyazında sıklıkla bilgi işleme hızı, dikkat ve çalışma belleğini değerlendirmek için kullanılan Adımlı İşitsel Seri Ekleme Testi (PASAT) ve Şifre Testi'nin söz konusu bilişsel becerileri değerlendiren diğer nöropsikolojik testlerle olan faktör yapısının incelenmesi; bu testlerin birbirlerinin yerine kullanılma durumunun belirlenmesi hedeflenmiştir. Ayrıca çalışma kapsamında kullanılan nöropsikolojik testler aracılığıyla ölçülen bilgi işleme hızı, dikkat kapasitesi ve çalışma belleği performansının eğitim ve cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Veriler lise ve üniversite mezunu, cinsiyet açısından dengelenmiş 186 kişilik sağlıklı ve gönüllü bir örneklemden toplanmıştır. Katılımcılara PASAT, Şifre, İz Sürme Testi (İST), Stroop Testi TBAG Formu, İşaretleme Testi (İT), WMS-R Sayı Uzamı ve Görsel Bellek Uzamı alt testleri ile WMS-III Harf Sayı Sıralama (HSS) alt testleri uygulanmıştır. 23 puan üzerinden yürütülen Temel Bileşenler Analizi sonucunda çalışma belleği, görsel-uzaysal tepki hızı, otomatik işlemleme, enterferansa direnç, görsel-uzaysal tarama ve bilişsel esneklik olmak üzere altı faktör yapısı elde edilmiştir. PASAT'ın, .75 faktör yükü ile çalışma belleği faktörüne yüklendiği; Şifre Testi'nin .55 faktör yükü ile çalışma belleği ve -.52 faktör yükü ile görsel-uzaysal tepki hızı faktörlerine yüklenerek faktör yapısı açısından ayrışmadığı görülmüştür. Regresyon analizi sonucunda Şifre Testi ile ölçülen bilgi işleme hızının en güçlü yordayıcısının İST-B puanı; Düz Sayı Uzamı testi ile ölçülen dikkat kapasitesinin en güçlü yordayıcısının HSS puanı; HSS ve Ters Sayı Uzamı testleri ile ölçülen çalışma belleğinin en güçlü yordayıcılarının ise İST-B ve Düz Sayı Uzamı puanlarının olduğu görülmüştür. MANOVA analizi sonucunda, İT'nin tarama süresi ve Şifre puanlarını içeren tepki hızı görevlerinde kadınların; İT'nin işaretlenen hedef sayısı puanlarında ise erkeklerin daha iyi performans sergiledikleri görülmüştür. Eğitim temel etkisinin ise 23 puandan 13'ü üzerinde anlamlı olduğu; üniversite mezunlarının lise mezunlarına göre daha yüksek puan aldığı görülmüştür. Çalışmanın bulguları PASAT'ın ağırlıklı olarak çalışma belleğini, Şifre Testi'nin ise görsel uzaysal tarama temelinde bilgi işleme hızını ölçtüğünü ve bu testlerin birbirlerinin yerine kullanılamayacağını ortaya koymuştur. Bulgular ilgili alanyazın doğrultusunda değerlendirilmiştir.

The main purpose of this study is to determine the factor structure of neuropsychological tests which measure the information processing speed, attention capacity and working memory and to find out the relationship pattern between these tests. In line with this purpose, it was aimed to examined by the factor structure of the Paced Auditory Serial Addition Test (PASAT) and Coding Test which is frequently used in the relevant literature to evaluate the information processing speed, attention and working memory with other neuropsychological tests that evaluating this skills, and to determine the interchangeability of these tests. Moreover, the study also aimed to determine whether the information processing speed, attention capacity and working memory performance measured by neuropsychological tests used in the scope of the study differ according to education and gender. The data were collected from a gender matched sample that consisted of 186 healthy high school and university graduates who volunteered to participate in the study. The PASAT, Coding, Trail Making Test (TMT), Stroop Test TBAG Form, Verbal and Nonverbal Cancellation Test (CT), WMS-R Digit Span and Visual Memory Span subtests and WMS-III Letter-Number Sequencing (LNS) were applied to the participants. As a result of the Principal Component Analysis which was conducted over 23 total points, six factor structures were obtained. These factors were working memory, visual-spatial reaction time, automatic processing, resistance to interference, visual-spatial scanning and cognitive flexibility. It was found that the PASAT was loaded on the working memory factor with a factor load of .75; but the Coding Test was not differentiated through loading by the factor load of .55 with the working memory and the factor load of -.52 with the visual-spatial reaction time factors. As a result of the regression analysis, TMT-B score was found as the strongest predictor of the information processing speed measured by Coding Test; LNS score was found as the strongest predictor of the attention capacity measured by the Forward Digit Span test; TMT-B and Forward Digit Span scores were found as the most powerful predictors of working memory measured by LNS and Backward Digit Span tests. As a result of the MANOVA analysis, it was demonstrated that while women performed better in the reaction time tasks including CT scanning time and Coding scores; men were found to be better in number of targets marked in CT. The main effect of education was found significant on 13 out of 23 points and university graduates received higher scores than high school graduates. The findings of the study indicated that PASAT predominantly measures working memory, while Password Test measures the speed of information processing on the basis of visual spatial scanning; and that these tests cannot be used interchangeably. The findings of this study were evaluated in accordance with the related literature.