İslam Hukukunda Semen Olma Yönüyle Kripto Varlıklar

Abstract

Bu çalışmada, kripto varlıkların bir alt grubu olan kripto paraların İslam hukuku açısından semen/satım bedeli olma yönü incelenmiştir. Araştırmanın amacı, herhangi bir otorite tarafından üretilmeyen ve değerleri son derece değişken olan bu kripto varlıkların, İslam hukuku açısından para olma vasfının ve bunlarla bir mal veya hizmetin satın alınmasının mümkün olup olmadığının tespit edilmesidir. Buna göre, çalışmada öncelikle kripto paranın tanımı, kavramın ideolojik, sosyolojik ve teorik temelleri, bu paraların hangi amaçla ve nasıl üretildiği, piyasaya arz edilme yöntemleri, çeşitleri, olumlu ve olumsuz yönleri, nasıl ve ne amaçla temin edildiği konuları ele alınmıştır. Akabinde semenin satım akdindeki yeri ve semenin ıstılahî manası tespit edilmeye çalışılmış, semenle yakın ilişkili olan kavramlar ve bunların semenle ilişki yönleri ile İslam hukukçularının semenle ilgili görüşlerinden hareketle semen çeşitleri ve satım akdine etkisi yönünden semende aranan şartlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Kripto paraların piyasaya para olarak arz edilmeleri ve literatürde paranın semeniyyet vasfını taşıması yönünden birinci sırada yer alması hasebiyle para konusu detaylı olarak ele alınmış ve bu bağlamda paranın unsurlarının, işlevlerinin ve özelliklerinin ne olduğu üzerinde detaylıca durulmuştur. Çalışmanın son bölümünde kripto paraların İslam hukukuna göre semende aranan şartları taşıyıp taşımadığı, semense hangi semen türüne dahil olduğu ve kripto parayla yapılan akitlerin türünün ve hükmünün ne olduğu meselelerine cevap aranmıştır. Bu bağlamda kripto varlıkların İslam hukuku açısından maddî mal olmadığı bununla birlikte literatürde maddî varlığı olmayan menfaatlerin ve birtakım hakların gayri maddî/manevî mal olarak kabul edilip alım-satımına cevaz verilmesinden hareketle teorik olarak gayri maddî mal kapsamına dahil olmasının mümkün olduğu kanaatine ulaşılmıştır. Halihazırda kripto paraların olumsuz yönlerinin faydalarından daha çok olması hasebiyle mütekavvimlik vasfını haiz oluşu şüpheli olduğundan Hanefilere göre gayri mütekavvim mal ile cumhura göre muhterem mal kavramı arasında bir yerde olduğu kanaati oluşmuştur. Kripto varlıkların değerlerinin aşırı değişken olması ve yapılan işlemlerin sistemsel olarak iptal edilememesi, alışverişlerde aşırı aldanma ihtimalini arttırdığından satım bedeli olmasının caiz olmadığı; paranın unsurlarını henüz tam manasıyla taşımadığından para olarak kabul edilemeyeceği, bununla birlikte faiz şüphesinin bertaraf edilmesi için rayiç paralarla mübadelesinde sarf akdinin şartlarına riâyet edilmesi gerektiği, sermayenin para olması şart kılınan ortaklık akitlerinde para olma vasfını tam taşımadığından sermaye olmaya elverişli olmadığı tespit edilmiştir.This study, examined whether cryptocurrencies, as a subgroup of crypto assets, could serve as the price/consideration (semen) in sales contracts under Islamic law. The study aimed to determine whether these pseudo-currencies, which are not issued by any authority and whose values are highly unstable, could be recognized as a currency under Islamic law and whether they could be used to purchase goods and services. Accordingly, the study primarily discussed the definition of cryptocurrency, the ideological, sociological, and theoretical foundations of the concept, the purposes and methods of their production, the methods of their introduction to the market, their types, positive and negative aspects, and how and for what purposes they are obtained. Subsequently, the place of semen (the price/ consideration) in the sales contract and its conceptual significance were analyzed. Concepts closely related to semen and their relationship with it were also discussed. Based on Islamic jurists' perspectives on semen, the study sought to identify the conditions required for semen, including its types in the literature and its influence on sales contracts. Since cryptocurrencies are introduced to the market as money and regarded in the literature as primarily embodying the attribute of semeniyyah (monetary consideration), the concept of money was examined in detail, with particular emphasis on its elements, functions, and characteristics. The final part of the study examined whether cryptocurrencies fulfill the conditions required for semen under Islamic law, which type of semen they correspond to, and, consequently, the nature and legal status of contracts conducted using cryptocurrencies. In this context, while cryptocurrencies are not considered tangible property under Islamic law, they can theoretically be regarded as intangible property, given that non-physical benefits and certain rights are treated as intangible property in the literature, and their trade is permitted. Given that the values of crypto assets are highly volatile and the transactions cannot be systematically reversed, increasing the likelihood of excessive deception in purchases, it is concluded that they cannot be considered permissible as a selling price. It was determined that crypto assets cannot be considered money, as they do not yet fully possess the elements of money. Nevertheless, when exchanged with legal tender to eliminate the risk of interest, the conditions of the expenditure contract must always be observed. Moreover, in partnership contracts where capital must consist of money, crypto assets do not fully possess the characteristics of money and are therefore unsuitable as capital.