Modern İslâm Tarihi Yazımında Rivayet Tercihi (Hz. Muhammed Dönemi)

Abstract

Çalışmanın Giriş bölümünde açıklanan kavramlar, metin boyunca zihinlerde oluşabilecek soru işaretlerini en aza indirme endişesinden kaynaklanmıştır. Birinci bölümde, Müslüman ve oryantalist olmak üzere modern İslâm tarihçilerinin kısa biyografileri ve kaleme aldıkları eserler incelenmiştir. İkinci bölümde, klasik siyer kronolojisi takip edilerek Hz. Peygamber'in Mekke dönemindeki yaşamı konu edilmiştir. Bu dönem hakkında modern İslâm tarihçilerinin rivayet tercihleri tespit edilmiş, söz konusu tercihlerin nedenleri anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Bu bahsin en dikkat çekici tarafı, Hz. Peygamber'in Mekke yıllarına atfedilen mucizevi aktarımların bolluğudur. Hz. Peygamber'in doğumundan ilk vahye muhatap oluşuna değin geçen süreyi kapsayan mucizevi rivayetler bazı yazarlarca kabul edilmiş, bazılarınca ise makbul görülmemiştir. Siyerin konu çeşitliliği cihetinden en dolu yanını oluşturan Medine döneminde siyasi, askerî, dinî ve diplomatik ilişkiler yoğunluktadır. Hâliyle bu metnin üçüncü bölümünde, Mekke dönemindeki mucizevi anlatımların yerini somut bilgilerin almasını gerektirmiştir. Mucizevi aktarımların sıhhatini tartışmak, tezimizin başlıca amaçları arasında yer almamaktadır. Çalışma boyunca eleştiri dilinden uzak kalmaya, bunun yerine yazarların hangi bilgiyi hangi bakış açısıyla işledikleri ortaya çıkarılmaya gayret edilmiştir. Corcî Zeydân (ö. 1914), Leone Caetani (ö. 1935) ve W. Montgomery Watt (ö. 2006) gibi çeşitli etnik ve dinî kimliklere sahip yazarlar, yukarıdaki tasviri daha da ilginç kılmaktadır. Ali Şeriati (ö. 1977), Muhammed Hamidullah (ö. 2002), Mehmet Azimli ve Şaban Öz gibi isimlerin tarafımızca tercihi de Hz. Peygamber'in hayatını farklı bakış açılarıyla anlamak hassasiyetinden kaynaklanmıştır. Tez çalışmasından elde ettiğimiz en öncelikli sonuç, hâliyle başka konularda da karşılaşılacağı üzere, Hz. Peygamber'in siyerini yazma uğraşısına eğilen araştırmacıların kendi kültürel birikimleriyle bu çetin işe giriştiklerini fark etmek olmuştur.The terms explained in the Introduction of the study stem from the concern to minimise the question marks that may arise in the minds throughout the text. In the first chapter, short biographies of modern Islamic historians, both Muslim and Orientalist, and the works they have written are analysed. In the second part, following the classical chronology of sirah, the life of the Prophet during the Meccan period is discussed. The narrative preferences of modern Islamic historians about this period were identified and the reasons for these preferences were tried to be understood. The most striking aspect of this chapter is the abundance of miraculous narrations attributed to the Prophet's Meccan years. The miraculous narrations covering the period from the Prophet's birth to the first revelation were accepted by some authors, while others did not find them acceptable. Political, military, religious and diplomatic relations were intensive in the Medinan period, which constitutes the most full side of Sirah in terms of subject diversity. Consequently, in the third part of this text, the miraculous narratives of the Meccan period had to be replaced by concrete information. Discussing the authenticity of miraculous narrations is not among the main aims of this thesis. Throughout the study, an effort has been made to stay away from the language of criticism and instead to reveal from which point of view the authors have processed which information. Authors with various ethnic and religious identities, such as Corcî Zeydân (d. 1914), Leone Caetani (d. 1935) and W. Montgomery Watt (d. 2006), make the above description even more interesting. Our preference for names such as Ali Shariati (d. 1977), Muhammad Hamidullah (d. 2002), Mehmet Azimli and Şaban Oz was also due to the sensitivity of understanding the life of the Prophet from different perspectives. The foremost result of this thesis was to realise that the researchers who were engaged in writing the Prophet's sirah, as will be encountered in other subjects as well, embarked on this difficult task with their own cultural backgrounds.