Yemeklik Yağ Kalitesi Yüksek Keten (Linum Usitatissimum L.) Gen Havuzu Oluşturma Olanakları Üzerine Bir Araştırma

Abstract

Bu çalışma, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümünde, 2013-2015 yılları arasında yürütülmüştür. Yemeklik yağ kalitesi yüksek keten çeşitlerinin ıslahında kullanılabilecek bir gen havuzu oluşturmak amacıyla tarımsal açıdan üstün özelliklere sahip olan keten çeşitleri ile yemeklik yağ kalitesi yüksek windermere keten çeşidi arasında melezlenmeler yapılarak bir gen havuzu oluşturulmuştur. Oluşturulan bu gen havuzu tarımsal, teknolojik ve moleküler bakımdan değerlendirilerek, yemeklik yağ açısından kullanıma uygun kombinasyon ya da kombinasyonlar belirlenmeye çalışılmıştır. Gen havuzunda yer alan kombinasyonlar: a) tarımsal özellikleri bakımından yapılan değerlendirme sonucu; bitki boyunun 40,4 cm ile 57,8 cm arasında; ilk dal yüksekliğinin 23,7 cm ile 44,2 cm arasında; bitkide dal sayısının 2,7 adet ile 6,5 adet arasında; bitki başına kapsül sayısının 4,6 adet ile 37,6 adet arasında; bitki başına kapsül ağırlığının 0,14 gr ile 1,70 gr arasında; sap ağırlığının 1,18 gr ile 5,08 gr arasında; biyolojik ağırlığın 1,74 gr ile 6,78 gr arasında ve bitki başına tane agirliğinın (verim) 0,07 gr ile 1,02 gr arasında değiştiği, b) teknolojik özellikleri bakımından yapılan değerlendirme sonucu; ham yağ oranının % 18,5 ile % 34,3 arasında değiştiği, yağ asidi kompozisyonu açısından değerlendirildiğinde palmitik asit oranının % 5,5 ile % 6,7 arasında; stearik asit oranının % 3,8 ile % 6,8 arasında; oleik asit oranının % 17,6 ile % 31,0 arasında; linoleik asit oranının % 10,3 ile % 55,0 arasında ve linolenik asit oranının % 10,1 ile % 53,8 arasında değiştiği, c) ISSR marker seleksiyonuna dayalı olarak yapılan moleküler karakterizasyon ve kümeleme analizi sonucu; gen havuzunda yer alan toplam 16 kombinasyonun 2 ana grupta toplandığını, birinci grupta 1,10 ve 14 numaralı kombinasyonların ve ikinci grupta ise diğer tüm küombinasyonların yer aldığı, yakınlık matriksi analizi sonucunda en yakın akrabalık ilişkisinin 13 ile 15 numaralı kombinasyonlar arasında oluğu belirlenmiştir. Sonuç olarak tarımsal karakterler ve yemeklik yağ kalitesi bakımından Samsun ekolojik koşullarına uygun bir keten çeşidinin geliştirilmesi amacıyla yapılacak ıslah çalışmalarında mevcut gen havuzundaki 1, 2, 5, 6, 7, 8, 12, 13, 14 ve 15 numaralı kombinasyonların kullanılmasının uygun olduğuna karar verilmiştir.This study conducted at University of Ondokuz Mayıs, Faculty of Agriculture, department of Crop Sciences in period of 2013-2015. A gene pool has been created to obtain high edible quality contented linseed lines by hybridization of a high edible oil quality contented linseed variet named windermere with high agronomic performance contented linseed varieties. The gene pool is evaluated in terms of technologic, genetic and agricultural traits to determine the most suitable edible oil contented combinations. The characteristics of the combinations in the gene pool: a) in the terms of agricultural traits, plant height varied between 40,4 and 57,8 cm, the first branch height varied 23,7 cm and 44,2 cm; number of branches per plant varied between 2,7 and 6,5; number of capsules per plant varied between 4,6 and 37,6; capsule weight per plant varied between 0,14 g and 1,70 g., stem weight varied between 1,18 g and 5,08 g; biological weight varied between 1,74 g and 6,78 g; seed weight per plant varied between 0,07 g and 1,02 g; b) in the terms of technologic traits: crude oil rate varied between 18,5% and 34,3%, fatty acid compositions: palmitic acid rate changed between 5,5% to 6,7%, stearic acid rate changed between 3,8% to 6,8%, oleic acid rate changed between 17,6% to 31,0%, linoleic acid rate changed between 10,3% to 55,0% and linolenic acid rate varied between 10,1% to 53,8%; c) in the terms of genetic cluster analysis(UPGMA): all combinations consisted 2 main gropus and combination 1, 10 and 14 located in the group 1 and others located in the other group. The nearest lines according to similarity matrix are 13 combination and 15 combination. According to results, the combinations of 1, 2, 5, 6, 7, 8, 12, 13, 14 and 15 found suitable for breeding high edible oil qualty contented linseed varieties in Samsun ecological conditions.