Tasavvuf Kültüründe Tâc Sembolizmi

Abstract

'Tasavvuf Kültüründe Tâc Sembolizmi' adlı bu tez; giriş, üç bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmında; araştırmanın amacı, metodu ve kaynakları belirtildikten sonra genel olarak tasavvuf kültüründe kıyafet ile ilgili literatür ve özelde tarikatlarda tâc ile ilgili asıl kaynaklar incelenmiştir. Tezin giriş kısmında tâc sembolizminin teorik ve kavramsal alt yapısını oluşturmak için mitoloji, sembolizm ve ikonografi konuları açıklanarak sembolizmle bağlantılı terimler üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede göstergebilim ve gösterge çeşitleri, ikon-ikonografi, ikonoloji, alegori, sembolik dil, mit ve mitolojik dil temas edilen konular arasındadır. İnceleme konusu yapılan tâc, şeyhin veya sülûkte belli bir mertebeye ulaşmış dervişin tarikat kıyafeti olarak kullandığı, tarikatına göre farklı şekil ve renklere sahip, yün ya da pamuklu çuhadan yapılmış serpûş, külah, fâhir, kalensüve, kavuk, börk, sikke ve takke türünden başlıkların ortak adıdır. Birinci bölümde, Arap yarımadasında, Hz. Peygamber, Emevî, Abbâsî Devletleri döneminde ve Eski Türk kültüründe tâcın taşıdığı değer ve sembolik anlamlar yer almaktadır. İkinci bölümde dilimli derviş tâcı ve dilim, mühür ya da düğme gibi tâcın tamamlayıcı ıstılahları açıklanmıştır. Üçüncü bölümde ise tâc sembolik, mitolojik ve ikonografik yönleri ile incelenmiştir. Bu çalışma, basılı kaynakların yanı sıra birçok yazma esere dayanmaktadır. Bu bağlamda konu hem inanç hem de ritüel bağlamında ele alınmıştır. Anahtar Sözcükler: Derviş Başlığı/Tâc, Renk Sembolizmi, Harf Sembolizmi, Şekil Sembolizmi, Gül, Kozmogoni, Logos.This thesis, 'The Dervish Caps in The Islamic Mystical Symbolism', is composed of introduction, three main sections and conclusion. In the introduction; The purpose of the research, methods and resources related clothing after specifying the general literature on dervish culture and the basic references have been studied crown in order. Likewise in the introduction of this thesis the theoretical and conceptual symbolism of the crown to create the infrastructure mythology, symbolism and iconography have explained the issues. Here symbolism associated terms are emphasized. In this context, semiotics and display types, icon-iconography, ikonology, the allegory, symbolic language, the language of myth and mythological theme is one of the issues. Tâc is a head dress that sheikh or the senior dervish use as clothing, felt or woolen cloth in different shapes and colors according to the order, around which is wrapped a turban, a long band of material: destar, called in Turkish serpûş, külah, fâhir, kalensüve, kavuk, börk, sikke and takke. In the first main section, the historical background of the clothing culture in the Arabian Peninsula, Saint Prophet period, Umayyad and Abbâsîd States and former Turkish culture is investigated. It is important to consider symbolic significance of the tâc for this periods. In the second section dervish caps divided by the slice and complementary elements (slice, seal, button) and in the context of terminology is investigated and in the third main section tâc symbolism symbolic, mythological and iconographic in all its aspects is examined. This study is based on many manuscripts as well as printed sources. In this context the subject is dealt in terms of both belief and rituals. Keywords: The Dervish Cap/Tadj, The Color Symbolism, The Letter Symbolism, The Figure Symbolism, The Mystical Rose, Cosmogony, Logos