Yasemin Erten Yazma Baskı Koleksiyonunda Bulunan Geleneksel Tokat Bohça ve Seccadeleri

Abstract

Geleneksel el sanatları arasında yer alan yazma, genellikle pamuklu kumaşlar üzerine fırçayla veya ahşap kalıplarla desenlendirilen kumaş şeklinde tanımlanmaktadır. Tokat ilinin yazmacılık tarihinde en az 600 yıllık bir geçmişi bulunmaktadır. Yazmacılık sanatının en güzel örnekleri Tokat'ta verilmiştir. Bu çalışmada Yasemin Erten Koleksiyonunda bulunan geleneksel Tokat yazma bohça ve seccadeleri motif ve kompozisyon özellikleri bakımından gruplara ayrılarak incelenmiştir. 32 bohçayı kompozisyon düzeni bakımından; 'yüzeyin tamamen motif tekrarıyla dolduğu kompozisyonlar', 'köşede kurdele ile başlayan kompozisyonlar', 'vazoyla başlayan kompozisyonlar', 'göbek motifiyle başlayan kompozisyonlar', 'göbek motifiyle başlayıp dairesel özellik gösteren kompozisyonlar' ve 'köşelere birer motif basılan kompozisyonlar' olmak üzere altı gruba ayrılarak incelenmiştir. Yedi seccade ise 'cami motifli seccadeler', 'mihraplı ve kandilli seccadeler', 'servi ağaçlı seccadeler' ve 'sütunlu ve kandilli seccadeler' olmak üzere dört gruba ayrılarak incelenmiştir. Bohça ve seccadeleri renklendirme işleminde anilin, alizarin ve sıcak su toz boyalar; desenlendirilmesinde ise karakalem, elvan baskı ve fırça kullanılmıştır. Bohçalarda mermerşahi, ipek, tülbent ve pamuklu Tokat bezi ile seccadelerde ise kara kaba dokuma ve pamuklu Tokat bezi kullanılmıştır. Seccadelerde mavi, sarı, yeşil, mor, kırmızı, buz yeşili, kobalt mavisi, bordo ve fildişi; bohçalarda ise açık pembe, pembe, gül pembe, su mavisi, kahverengi, pastel sarısı ve açık mavi en çok kullanılan renklerdir. Bohça ve seccadelerde ara renkler ve pastel tonlar ağırlıklıdır. Bitkisel motifli kompozisyon bohça ve seccadelerde ağırlıklı olarak görülmektedir. Tokat yazmalarında görülen bir dal üzerinde yaprak ve çiçeklerle oluşturulan kompozisyonlar bohça ve seccadelerde de en çok işlenen kompozisyonlardır. Kompozisyon özellikleri bakımından, benzer bazı örneklere bakılarak, koleksiyonda bulunan bohçaların 19. yüzyıl başları ile 20. yüzyıl başları arasında, seccadelerin ise 18. yüzyıl sonları ile 19. yüzyıl sonları arasında yapılmış olabileceğini düşünmekteyiz.Mold printing, which is among the traditional handicrafts, is generally defined as fabric patterned with brushes or wooden molds on cotton fabrics. Tokat province has a history of at least 600 years in the history of manuscript. The best examples of the art of manuscript are given in Tokat. In this study, the traditional Tokat writing bundles and prayer rugs in the Yasemin Erten collection were examined by dividing them into groups in terms of motif and composition characteristics. The 32 bundles were analyzed in terms of composition order by dividing them into six groups: 'compositions in which the surface is completely filled with motif repetition', 'compositions starting with a ribbon in the corner', 'compositions starting with a vase', 'compositions starting with an umbilical motif', 'compositions starting with an umbilical motif and showing circular features' and 'compositions in which a motif is printed in the corners'. The seven prayer rugs were divided into four groups: 'prayer rugs with mosque motifs', 'prayer rugs with mihrabs and oil lamps', 'prayer rugs with cypress trees' and 'prayer rugs with columns and oil lamps'. Aniline, alizarin and hot water powder paints were used to color the bundles and prayer rugs. Charcoal, elvan printing and brushes were used in the patterning of the bundles and prayer rugs. Marbleshahi, silk, cheesecloth and cotton Tokat cloth were used for the bundles, while black coarse weaving and cotton Tokat cloth were used for the prayer rugs. Blue, yellow, green, purple, purple, red, ice green, cobalt blue, burgundy and ivory are the most common colors used in prayer rugs, while light pink, pink, rose pink, aqua blue, brown, pastel yellow and light blue are the most common colors used in bundles. Intermediate colors and pastel tones predominate in bundles and prayer rugs. Compositions of leaves and flowers on a branch, as seen in Tokat manuscripts, are also the most common compositions on bundles and prayer rugs. Looking at some similar examples in terms of composition features, we think that the bundles in the collection may have been made between the early 19th century and the late 20th century, and the prayer rugs may have been made between the late 18th century and the late 19th century.