Ergenlerde Algılanan Ebeveyn Yetiştirme Tarzı ve Anne Baba Tutumlarının Ergenlerin Yaşam Amacı Belirlemelerine Etkisi

Abstract

Bu araştırmada ergenlerin algıladıkları ebeveyn tarz ve tutumlarının yaşam amaçları belirlemeleri ile ilişkilerinin değişkenler açısından farklılık gösterip göstermediklerini tespit etmeye yönelik nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, Sivas'ta ortaöğretim okullarında öğrenim gören 13-18 yaş arası ergenler, örneklemini Sivas iline bağlı farklı liselerde öğrenimine devam eden 477 ergen oluşturmaktadır. Araştırmada; Kişisel Bilgi Formu, 'Anne Baba Tutum Ölçeği (ABTÖ)', 'Çocuk ve Ergenlerde Yaşam Amacı Belirleme Ölçeği (ÇEYABÖ)' ve 'Ebeveyn Yetiştirme Tarzları Ölçeği (EYTÖ)' kullanılmıştır. İstatistiksel analizler soncunda, anne babadan algılanan kabul/ilgi tutumu ile ebeveyn yetiştirme tarzlarından duygusal sıcaklık arasında pozitif, duygusal/fiziksel cezalandırma ve kayırmacılık arasında negatif, anne babadan algılanan psikolojik özerklik tutumu ile duygusal sıcaklık arasında pozitif, cezalandırıcı ve kontrolcü yetiştirme tarzları arasında negatif, anne babadan algılanan kontrol/denetleme tutumu ile duygusal sıcaklık ve koruyuculuk arasında pozitif, olumsuz yetiştirme tarzları arasında negatif ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki belirlenmiştir. Yaşam amacı belirleme düzeyi ile ebeveyn yetiştirme tarzlarından duygusal sıcaklık arasında pozitif, babaya yönelik fiziksel cezalandırma algısı arasında negatif bir ilişki saptanmıştır. Yaşam amacı belirleme düzeyi üzerinde en etkili değişkenin kabul/ilgi tutumu olduğu ve bu etkinin anlamlı ve pozitif olduğu, anlamlı etkiye sahip diğer bir değişkenin de psikolojik özerklik algısı olduğu ve negatif yönlü olduğu, anne babadan algılanan tutum ve tarzların yaşam amacı belirleme düzeyindeki varyansın yaklaşık %18'ini açıkladığı görülmüştür. Ergenlerin ebeveyn yetiştirme tarzı alt boyutlar düzeyinde, anne baba yetiştirme- cinsiyet, baba yetiştirme- gelir düzeyi, doğum sırası ve yerleşim yeri büyüklüğü değişkenlerinde; anne baba tutumları alt boyutlar düzeyinde, kontrol-denetleme – cinsiyet ve kabul-ilgi – gelir düzeyi değişkenlerinde; yaşam amacı belirlemeleri üzerinde ise gelir düzeyi değişkeninde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, araştırmanın farklı bölgelerde, yaş gruplarında ve demografik yapılarda tekrarlanması, ailelere ve bireylere yönelik bilinçlendirici psiko-eğitimlerin gerçekleştirilmesi, ailelerin cezalandırıcı ve müdahaleci tutumlardan kaçınması, çocuklarına sevgi ve rehberlik temelinde yaklaşmaları, ebeveynlik becerilerini geliştirmelerine yönelik önlemlerin alınması, uzun vadeli, boylamsal ve uygulamalı çalışmalarla yaşam amacı gelişimini etkileyen faktörlerin derinlemesine incelenmesi önerilmiştir.

This study employed the relational survey model, a quantitative research method, to examine whether adolescents' perceived parental attitudes and rearing styles differ in their relationship with the determination of life purpose across various variables. The research population consisted of adolescents aged 13–18 attending secondary schools in Sivas, Turkey, while the sample comprised 477 students from different high schools in the province. Data were collected using the Personal Information Form, the Parental Attitude Scale (PAS), the Life Purpose Scale for Children and Adolescents (LPSCA), and the Parental Rearing Style Scale (PRSS). Statistical analyses revealed that perceived parental acceptance/affection was positively associated with emotional warmth and negatively associated with emotional/physical punishment and favoritism. Perceived psychological autonomy was positively related to emotional warmth but negatively to punitive and controlling rearing styles. Perceived parental control/supervision showed positive correlations with emotional warmth and protectiveness and negative correlations with negative rearing styles, all statistically significant. Life purpose determination was positively related to emotional warmth and negatively to perceptions of paternal physical punishment. Among the predictors, acceptance/affection had the strongest positive effect on life purpose, while psychological autonomy had a significant negative effect. Overall, perceived parental attitudes and styles explained approximately 18% of the variance in adolescents' life purpose. At the sub-dimension level, significant differences were found in parenting styles according to gender, paternal income, birth order, and settlement size; in parental attitudes according to gender (control–supervision) and income (acceptance–affection); and in life purpose determination according to income level. Based on these findings, it is recommended that future studies be conducted in different regions, age groups, and demographic contexts; that psycho-educational programs be provided for families and adolescents; that parents avoid punitive and intrusive practices; and that they adopt approaches grounded in love and guidance. Additionally, strengthening parenting skills and conducting long-term, longitudinal, and applied studies are suggested to further examine factors influencing the development of life purpose.