Manastırlı Mehmed Rifat'ın Usûl-i İnşâ Adlı Eseri (Metin-İnceleme)

Abstract

Usûl-i İnşâManastırlı Mehmet Rifat'ınKavâid-i İlm-i İnşâadlı eserinin birinci cildi olup 1308/1891'de Tedrîsât-ı Rüşdiye Kütüphanesi'nin yirmi altıncı kitabı olarak basılmıştır. Yazarın Mecâmiü'l-Edeb'den sonra belâgat alanında yaptığı çalışmalardan biridir. Bu çalışmada Usûl-i İnşâ'nın günümüz alfabesine aktarılması ve incelenmesi amaçlanmıştır. Yazar Usûl-i İnşâ'yı'asıl' adını verdiği dört ana bölüm üzerine kurmuş, alt başlıklarla bu bölümleri zenginleştirmiştir. Usûl-i İnşâ'nın ilk bölümünde lafız, mana, lafız-mana uyumu, beyan konuları üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde inşâyı güzelleştiren hususlar ve inşâ ayıplarına değinilmiştir. Üçüncü bölümde inşâda üslup özellikleri ele alınmıştır. Son bölüm ise bedî ilmine ayrılmıştır. Yazar Türk, Arap, Fars lisânlarından örneklerin yanında Batılı eserlerden tercüme parçalara da yer vererek teorik bilgileri daha anlaşılır kılmayı amaçlamıştır. Eserde Ta'lîm-i Edebiyyât, Istılâhat-ı Edebiyye, Mebâni'l-İnşâ gibi eserlerin etkisi oldukça fazladır. Ayrıca yazar konu bütünlüğü açısından eserinde yer verdiği bazı maddeleri Mecâmiü'l-Edeb'de izah ettiğinden tekrar açıklamamıştır. Çalışmanın sonuna yazarın tanımlamaları esas alınarak oluşturulmuş bir terimler sözlüğü eklenmiştir. Mehmet Rifat'ın divan şiirinden, devrinin önde gelen yerli ve yabancı kaynaklarından yaptığı alıntılar onun ilim ve fikir dünyasına hâkimiyetini göstermesi bakımından önemlidir.

Usûl-iİnşâ is the first volume of Manastırlı Mehmet Rifat's work called Kavâid-I İlm-i İnşâ was published twenty sixth book of Tedrisât-ıRüşdiye Library in 1308/1891. It is one of the works of the author in the field of rhetoric after his work called Mecâmiü'l-Edeb. In this study, it has been intended to analyze Usûl-iİnşâ and transfer it into Latin alphabet. The author constitutes Usûl-iİnşâ on four main parts entitled as 'asıl' and enriches these parts by using subtitles. In the first part of Usûl-iİnşâ; wording, meaning, the harmony of the wording and the meaning and also the declaration themes are emphasized. In the second part, the points embellishing inşâ and the faults of inşâ are mentioned. In the third part, the word characteristics of inşâ are studied. The last part is about 'ilm-ibedi'. Besides the samples from Turkish, Arabic and Persian languages, the author also aims to make the therotical knowledge more understandable by including translated Western works. Some works like Ta'lîm-ı Edebiyyât, Istılâhat-ı Edebiyye, Mebâni'l-İnşâ have a great effect on this work. Furthermore, the author doesn't explain again some subjects, in terms of topic integrity, as he explained them in Mecâmiü'l-Edeb. At the end of the work, an inşâ term dictionary formed by countingon aouthor's describing is added. On the other hand, Mehmet Rifat's quotations from Divan Poetry and outstanding some local and foreign sources of that time are significant in terms of indicating his mastery on science and idea worlds.