Okul Öncesi Dönemde Çocuğu Olan Ana Babaların Ebeveyn Tükenmişliğinin Öncülleri Ebeveyn Kimliği, Temel Psikolojik İhtiyaç Tatmini, Ekonomik Endişe ve Evlilik Uyumu Olabilir Mi?

Abstract

Ebeveynlik birçok kültürde kutsal olarak görülmekte ve genellikle pozitif duygu ve durumlarla karakterize edilmektedir. Ancak ebeveynlik güzelliklerin ve zorlukların bir arada olduğu bir yoldur. Alanyazında ebeveynliğin kaynakları ve risk faktörleri olarak yer alan bu güzellik ve zorlukların neler olduğunu bilmek, ebeveynlikte nasıl bir yol izleneceğine karar verebilmek için önemlidir. Ebeveynliğin risk faktörleri, kaynaklarından ağır basmaya başladığında bireylerin ebeveyn tükenmişliği yaşama ihtimalleri ortaya çıkmaktadır. Son yıllarda yürütülen çalışmalar ebeveyn tükenmişliğinin bireylerin demografik özellikleri, kişilik özellikleri, partner ilişkileri, bireyin iyi oluş ve refahı gibi pek çok durumla ilişkili olduğunu göstermiştir. Bu tez çalışmasında 3-6 yaş aralığında çocuğu olan anne ve babaların ebeveyn tükenmişliği ile ilişkili olabilecek değişkenlerin neler olduğunun belirlenmesi ve ebeveyn tükenmişlinin öncüllerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma çevrimiçi anketlerden yararlanılarak ilişkisel tarama modelinde gerçekleştirilmiş olup kartopu örnekleme yöntemiyle ulaşılan 419 ebeveynden (252 anne ve 167 baba) toplanan veriler ile analizler gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında veri toplama araçları olarak araştırmacı tarafından hazırlanan Demografik Bilgi Formu, Ebeveyn Tükenmişliği Değerlendirmesi, Ebeveyn Kimliği Ölçeği, Evlilik Uyumu Ölçeği ve Ekonomik Güçlükler İndeksi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda; ebeveynin cinsiyeti, yaşı, eğitim durumu, çalışma durumu, evlilik süresi gibi demografik değişkenlerin ebeveyn tükenmişliği ile ilişkili olmadığı; ebeveyn kimliğinin özdeşim boyutu, temel psikolojik ihtiyaçların desteklenmesinin ve evlilik uyumunun ebeveyn tükenmişliği ile negatif yönde ilişkili olduğu; ebeveyn kimliğinin ruminasyon alt boyutu, temel psikolojik ihtiyaçlarının engellenmesi ve ekonomik endişenin ise ebeveyn tükenmişliği ile pozitif yönde ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca ebeveyn kimliği ile özdeşim ve evlilik uyumunun ebeveyn tükenmişliğini negatif yönde yordadığı; temel psikolojik ihtiyaçların engellenmesi ve parasal endişenin ise ebeveyn tükenmişliğini pozitif yönde yordadığı görülmüştür. Son olarak ebeveyn kimliğiyle özdeşim ile ebeveyn tükenmişliği arasındaki ilişkide temel psikolojik ihtiyaçların desteklenmesinin ve temel psikolojik ihtiyaçların engellenmesinin aracı rolü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bulgular ilgili alan yazın kapsamında tartışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Ebeveyn tükenmişliği, ebeveyn kimliği, temel psikolojik ihtiyaçlar, evlilik uyumu.Parenting is seen as sacred in many cultures and is often characterized by positive emotions and situations. However, parenthood is a path of beauty and difficulties together. It is important to know what these beauties and difficulties are, which are included in the literature as the sources and risk factors of parenting, to decide how to follow in parenting. When the risk factors of parenting begin to outweigh their sources, individuals are more likely to experience parental burnout. Studies conducted in recent years show that parental burnout is associated with many conditions such as demographic characteristics, personality traits, partner relationships, well-being, and the well-being of individuals. This thesis aimed aims to determine the situations that may be related to parental burnout of parents with children between the ages of 3 and 6 and to determine the antecedents of parental burnout. The study was carried out in the relational survey model using online questionnaires, and analyses were carried out with the data collected from 419 parents (252 mothers and 167 fathers) reached by snowball sampling method. Within the scope of the study, the Demographic Information Form, Parental Burnout Assessment, Parental Identity Scale, Marital Adjustment Scale, and Economic Difficulties Index prepared by the researcher were used as data collection tools. As a result of the analysis; Demographic variables such as parents' gender, age, educational background, employment status, and duration of marriage are not associated with parental burnout; the identity dimension of parental identity shows that support for basic psychological needs and marital adjustment is negatively associated with parental burnout; It was concluded that the rumination sub-dimension of parental identity, the inhibition of basic psychological needs, and economic anxiety were positively related to parental burnout. In addition, identification with parental identity and marital adjustment negatively predicted parental burnout; Inhibition of basic psychological needs and financial anxiety were found to positively predict parental burnout. Finally, it was concluded that the support of basic psychological needs and the prevention of basic psychological needs have a partial mediating role in the relationship between parental identity identification and parental burnout. Keywords: Parental burnout, Parental identity, Basic psychological needs, Marital adjustment.