Afganistan'ın Halı Ürün İhracatının Belirliyicileri: Çekim Modeli Yaklaşımı

Abstract

2001 yılı Afganistan ekonomisi için ekonomik anlamda yeni bir sayfa adlandırılmıştır. 2001 yılın sonrasından Afganistan ekonomisi hızlı bir şekilde dış yardımlarıyla birlikte büyümüştür. 2001-2018 döneminde yıllık ortalama yüzde 9 civarında büyüme kaydetmiştir. Halı ürünü Afganistan ihracatında en önemli aktörlerinden olan Afganistan ekonomisinde önem taşımaktadır. Halı ihracatı döviz kazancı olarak Afganistan 'ın ekonomisinde önemli bir kaynaktır. Bu ürün yıllar içerisinde (2002-2016) en fazla ihraç edilen ürün olarak diğer ihraç edilen ürünler arasında yer almıştır. Bu nedenle tezin temel amacı da, Afganistan 'ın toplam ihracatında büyük paya sahip olan halı ürünün ihracatını etkileyen faktörleri analiz etmektir. Çalışmanın birinci bölümünde, Afganistan 'ın genel ekonomisi 2002 yılından bu yana, ticaret tarihi, dış ticaret hacmi, ihracat-ithalat partnerleri ve istatistik rakamları açıklanmıştır. Bu alanda özellikle ülkenin genel ihracat-ithalat rakamları 2008-2018 yılları arası incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde, el sanatları ve halı endüstrisi zaman içerisinde değinilmiş ve çeşitli kaynaklardan ekonomik boyutlu çalışmaları yapılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde tezin temel amacı olarak, Afganistan 'ın toplam halı ürün ihracatını etkileyen faktörler analiz edilmiştir. Model kapsamında Afganistan 'ın halı ürünün ihracatını gerçekleştirdiği 41 ülkeye ilişkin 2008-2018 yıllarını kapsayan veriler kullanılmıştır. Halı ürün ihracatını etkileyen faktörler, Çekim modeli analizleri yardımıyla incelenmesi hedeflenmiştir. Belirtilen hedef doğrultusunda Çekim Modeli yaklaşımı ile çok değişkenli bir zaman serisi regresyon analizi kullanılmıştır. Bu çalışmanın bağımlı değişkeni, Afganistan 'ın halı ihracatının toplam tutarı ve bağımsız değişkenler ise partner ülkelerin kişi başına gayri safi yurt içi hasıla-GSYİH (Gross Domestic Product-GDP), coğrafi mesafe, nüfus ve reel döviz kuru seçilmiştir. Yapılan tahminin sonuçlarına göre, halı ihracatı yapıl ülkelerin kişi başına GSYİH, nüfus ve reel döviz kuru değişkeni halı ihracatı ile pozitif ilişkiliyken, Afganistan 'ın başkenti Kabil ile partner ülkelerin başkenti arasındaki uzaklığı halı ihracatı ile negatif ilişkilidir. Ayrıca, kişi başına düşen GSYİH, nüfus ve mesafe değişkenleri % 0,01 anlamlılık düzeyine halı ihracatını etkilemekte ve reel döviz kuru ise bu çalışmada halı ihracatı üzerinde anlamlılık etkisi bulunmamaktadır. Dolaysıyla politika yapıcıları halı ihracat stratejisinde söz konusu tespitleri dikkate almaları önem taşımaktadır. Anahtar Sözcükler: Afganistan'ın halı sektörü, ihracat, Çekim Modeli, Panel regresyon analiziThe year 2001 is defined as a new chapter in terms of economics for the Afghan economy. After 2001, the Afghanistan economy grew rapidly with foreign aid. In the 2001-2018 period, the average annual growth rate was around 9 percent. Carpet product is one of the most important factors in the export of Afghanistan. Carpet exports are an important source in the economy of Afghanistan as a foreign exchange gain. This product has been among the most exported products over the years (2002-2016). Therefore, as the main aim of the thesis, the factors affecting the exports of carpet products which have a large share in Afghanistan's total exports. In the first part of the study, besides the general economy of Afghanistan since 2002, trade history, foreign trade volume, export-import partners and statistical figures are also explained. In this area, especially the general export-import figures between 2008-2018 of the country are examined. In the second part of the study, handicrafts and carpet industry are mentioned in time and economic dimension studies are made from various sources. In the third part of the study, as the main aim of the thesis, the factors affecting the total carpet product exports of Afghanistan are analyzed. The model includes data between the years 2008-2018 covering 41 countries in which Afghanistan exports carpet products. It is aimed to examine the factors affecting the export of carpet products with the help of Gravity model analysis. A multivariate time series regression analysis was used with the Gravity Model approach in line with the stated objective. The dependent variable of this study is the total amount of carpet exports of Afghanistan and the independent variables are GDP per capita, geographical distance, population and the real exchange rate of partner countries. According to the results of the estimation, GDP per Capita, real exchange rate and population variable of the carpet export countries are positively correlated with carpet exports, while the distance between the capital of the partner countries is negatively correlated with carpet exports. In addition, GDP per capita, population, and distance affect carpet exports to a significance level at 0.01 % and the reel exchange rate does not significantly affect carpet exports. Therefore, it is important for policymakers to consider these determinations in the carpet export strategy. Keywords: Carpet sector in Afghanistan, Export, Gravity model, Panel regression analysis