İslam'ın İlk Üç Asrında Bir Eğitim Kurumu Olarak Küttâblar

Abstract

Kültür ve medeniyetin mihenk taşlarından biri olan eğitim önemine binaen her daim araştırmaya değer bir konu olmuştur. İslam eğitim yöntemlerinin tanınması, eğitim sistemimize katacağı değerlerin irdelenmesi fikrinden hareketle İslam'ın ilk üç asrında küttâbların ortaya çıkışını ve yaygın bir eğitim kurumu haline dönüşme sürecini inceledik. Tezimiz metot ve kaynaklar, kavramsal analiz ve Arap Yarımadası'nda yazıya bakış açısını değerlendirdiğimiz giriş bölümü ve bunun haricinde üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde küttâb ve mektep kavramları incelenmiş tarihi süreçteki kullanımlarına dikkat çekilmiştir. Birinci bölümde küttâbların kurumsallaşma süreci aktarılmadan önce eski medeniyetlerdeki çocuk eğitimi kurumları ve yöntemleri değerlendirilmiş daha sonra İslam öncesi Mekke'de yazı öğretimi aktarılmıştır. Küttâbların ilk örneklerini gördüğümüz Hz. Peygamber Dönemi, Hulefaî Raşidîn Dönemi, Emevîler Dönemi, Endülüs Emevîleri Dönemi ve Abbasîler Dönemi olmak üzere tarihi sürece gore küttâbların kurumsal süreci, bu süreç içerisinde küttabların yapısındaki değişikliklere yer verilmiştir. İkinci bölümde küttâbların eğitim yöntemleri, ders programları örneklerle birlikte sunulmuş, zaman içerisinde küttâbların kurumsal boyutuna dikkat çekilmiştir. Emevîler ve Abbasîler dönemine gelindiğinde ise yönetim merkezi olan saraylarda küttâbların oluştuğunu görmekteyiz. Halifelerin ve üst düzey yöneticilerin çocuklarına hitap eden saray küttâblarının halkın çocuklarına hitap eden umumî küttâblardan farkları tahlil edilmiştir. Üçüncü bölümde küttâb eğitmenlerinin ve öğrencilerin nitelikleri incelenmiş, eğitim tarihi boyunca öğrenci ve öğretmenden beklenen husular belirtilmiştir. Öğretmene yüklenen sorumluluklar açısından toplumda oluşan küttâb öğretmeni algısı incelenmiş, toplum nazarında küttâb öğretmeninin durumu ifade edilmiştir. Öğretmenin eğitim öğretim faaliyetleri karşılığında ücret alması konusu İslam eğitimcilerinin görüşlerine başvurularak konu bağlamında tartışılmıştır. Son olarak bir eğitim kurumu olarak küttâbların İslam eğitim tarihine katkısı değerlendirilmiş ve tezimiz son bulmuştur. Anahtar Sözcükler: 1. Mekteb, 2. Öğretim, 3. ÖğrenciIt has always been worth researching due to the importance of education, which is one of the cornerstones of culture and civilization. With the idea of recognizing the methods of Islamic education and examining the values it will add to our education system, we examined the emergence of masses in the first three centuries of Islam and its process of becoming a widespread educational institution. Our thesis consists of an introduction which we consider as conceptual analysis, method and resources and three chapters. In the introduction part, the concept of mass, which has an institutional identity, and the concept of the school used in the same sense are mentioned and supported with the point of view of writing in the pre-Islamic Arabian peninsula. In the first chapter, the process of institutionalization of the masses. The period of the Prophet, Hulefaî Raşidîn Period, Umayyad Period, Andalusian Umayyad Period and Abbasid Period were transferred according to the historical process. In the second chapter , educational methods and curriculums of the masses are presented with examples and the institutional dimension of the masses is emphasized over time. As for the Umayyad and Abbasid periods, we see that masses were formed in the palaces, which were the administrative center. The differences between the palace masses appealing to the children of the caliphs and the senior rulers from the public masses addressing the children of the people were analyzed. In the third chapter, the qualifications of the mass instructors and students are examined and the issues expected from the students and teachers throughout the history of education are stated. The perception of the mass teacher in the society in terms of the responsibilities imposed on the teacher was examined and the status of the mass teacher in the society was expressed. The issue of the teacher's remuneration for educational activities was discussed in the context of the subject by referring to the views of Islamic educators. Finally, as an educational institution, the contribution of the masses to the history of Islamic education was evaluated and our thesis ended.