Alkış İçinde Kargış: Alevi-Bektaşi Gülbanklarında Beddua

Abstract

Gülbanklar, Türk tasavvufunda tarikatların ayin ve törenlerinde dede/pir tarafından okunan dualardır. Kalıplaşmış halleri ve yapısı itibariyle eski Türklerin alkış adını verdiği büyüsel ve dini dualara benzemektedir. Mevlevi, Kalenderi ve Halveti tarikatlarında da söylenen gülbanklar, özellikle Alevi-Bektaşi topluluklar tarafından benimsenmekte ve cem törenlerinde sıklıkla söylenmektedir. Alevi ve Bektaşilerde hayatın ve cem ayininin her anını ilgilendiren farklı konularda gülbanklar kayda alınmıştır. Gülbanklar, geçmiş ile bugün arasında kültürel bir köprü oluşturduğu için farklı bakış açılarıyla incelenmesi gereken unsurlardır. Yapılan bu çalışmada Alevi-Bektaşi gülbankları incelenerek bu gülbanklar içerisinde yer alan kargış/beddua örnekleri tespit edilmiştir. Alkış/dua metinleri olan gülbankların içerisinde hangi sebeplerle kargış/beddua unsurlarının yer aldığı ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Yapılan incelemede, gülbanklarda yer alan kargış/beddua örneklerinin yapısal olarak genel yapıya uyduğu, bu bedduaların zaman içerisinde doğal bir şekilde gülbankların içinde yer almaya başladığı görülmüştür. Bunu yanı sıra tespit edilen beddua örneklerinin topluluğa tarihi hatırlatmalarda bulunduğu ve kolektif bellekte ortak anlatıyı yerleştirme işlevinde olduğu görülmüştür.