Zaman Algısı Kapsamında Postmodern Zamansızlaşmanın Sanatta İzdüşümleri

Abstract

Bu çalışma, temelleri modern dönemde atılan, postmodern dönemde daha belirgin hale gelen ve zaman algısındaki dönüşümlerle ortaya çıkmış olan 'zamansızlaşma' kavramının sanat üzerindeki etkilerini felsefi ve estetik boyutlarıyla incelemeyi hedeflemektedir. Antik Çağ'dan modernizme uzanan süreçte zaman algısının nasıl dönüştüğü ve bu dönüşümün sanat alanına nasıl yansıdığı detaylı olarak ele alınmaktadır. Özellikle postmodern dönemde belirginleşen zamansızlaşma olgusu, düşünürlerin yaklaşımları çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu yaklaşımlar doğrultusunda zamanın kronolojik yapısının bozulmasına paralel olarak varoluşsal anlamında da bir dönüşüm yaşandığı temel bir sorun olarak görülmüş, söz konusu dönüşümün sanat alanındaki yansımaları bu çalışma kapsamında incelenmiştir. Sanatın üretim, temsil ve deneyim biçimleri, postmodern dönemin zamansal krizleri bağlamında yeniden şekillenmiştir. Dijital teknolojilerin yaygınlaşmasıyla sanatın geleneksel zaman ve mekân sınırlarını aşarak zamansız ve mekânsız bir niteliğe bürünmüş olması, zamansızlaşma olgusunun çağdaş sanat üzerindeki etkilerine işaret eden önemli bir dönüşüm olarak değerlendirilmiştir. Teknolojik gelişmeler ile birlikte hayatımızın her alanına dahil olan medyanın zaman algımızı köklü bir şekilde dönüştürmesi ve bu algı neticesinde ise Pop-Art, kitsch estetiği, temellük, parodi, pastiş, yapısöküm, metinlerarasılık, dijital sanat, video-art ve yapay zekâ destekli sanat üretimleri gibi farklı ifade biçimleri üzerinden ele alınarak kuramsal çerçevede ve eser örnekleriyle birlikte analiz edilmiştir. Ayrıca, algoritma ve yapay zekâ destekli üretim süreçlerinin, sanatın zamansal algı biçimleri üzerindeki dönüştürücü etkisi örneklerle ortaya konmuştur. Bu çalışma, zamansızlaşmanın sanatsal üretimde yarattığı paradigma değişimini açıkça ortaya koymaktadır. Zaman ve mekân anlayışının ötesine geçişin, sanatın epistemolojik, ontolojik ve estetik boyutlarında yeni sorgulamalara yol açtığı tespit edilmiştir. Bu çerçevede, zaman kavramının sanatçı üzerindeki etkisine yönelik bir farkındalık oluşturulması amaçlanmaktadır. Bu farkındalık doğrultusunda, günümüz sanatı zaman algısı kapsamında çözümlenmekte, ayrıca gelecekteki araştırmalarda dijital teknolojiler ve yapay zekânın sanatsal yaratım ve anlam üretimi üzerindeki etkilerinin daha kapsamlı biçimde ele alınması önerilmektedir.

This study aims to examine the effects of the concept of 'detemporalization,' whose foundations were laid in the modern period and became more pronounced in the postmodern era, on art in philosophical and aesthetic dimensions. It explores in detail how the perception of time has transformed from Antiquity to Modernism and how this transformation has been reflected in the field of art. The phenomenon of detemporalization, which becomes particularly evident in the postmodern period, is evaluated through the perspectives of various thinkers. In line with these approaches, the breakdown of chronological time is considered a fundamental issue that also leads to an existential transformation, and the reflections of this transformation in the field of art are examined within the scope of this study. Artistic modes of production, representation, and experience have been reshaped in the context of the temporal crises of the postmodern era. The widespread use of digital technologies has led to the dissolution of traditional boundaries of time and space in art, resulting in a temporally and spatially detached character. This transformation is considered a significant indication of the impact of detemporalization on contemporary art. The media, which have permeated every aspect of life along with technological advancements, have profoundly altered our perception of time. In light of this altered perception, various modes of expression such as Pop Art, kitsch aesthetics, appropriation, parody, pastiche, deconstruction, intertextuality, digital art, video art, and AI-supported art practices are analyzed within a theoretical framework and through selected artwork examples. Additionally, the transformative impact of algorithmic and AI-based production processes on the perception of temporality in art is revealed through concrete examples. This study clearly demonstrates the paradigm shift caused by detemporalization in artistic production. The transition beyond conventional understandings of time and space has led to new inquiries within the epistemological, ontological, and aesthetic dimensions of art. In this context, the study aims to foster an awareness of how the concept of time affects the artist. Accordingly, contemporary art is analyzed within the framework of time perception, and it is recommended that future research further investigates the effects of digital technologies and artificial intelligence on artistic creation and meaning-making.