Bafra Ovası'nda Sebze Olarak Kullanılan Yabani Bitkilerin Toplanması, Bazı Besin İçeriklerinin Saptanması ve Islah Amaçlı Olarak Değerlendirilmesi

Abstract

Ülkemiz, yabani olarak yetişen bitki türleri açısından oldukça zengin bir ülkedir. Biyolojik çeşitliliğin genişlemesinde yerel genetik kaynaklar büyük bir öneme sahiptir. Yabani bitki türlerinin özellikle çeşit ıslah programlarında gen havuzlarına temel oluşturacakları için koruma altına alınmaları gereklidir. Bu çalışma, Bafra Ovasında sebze olarak değerlendirilen yabani bitkilerin toplanması, bazı besinsel içeriklerinin saptanması ve ıslah amaçlı olarak değerlendirilmesi amacıyla, 2009?2011 yılları arasında yürütülmüştür. Yapılan sörvey çalışmaları sonucunda, Bafra Ovasında sebze olarak kullanılan 21 yabani bitki türü toplanmıştır. Bu türlerin ıslah amaçlı olarak değerlendirilebilmesi amacıyla, doğal olarak yetiştikleri ortamlardan tohumları hasat edilmiştir. Toplanan yabani bitki türlerinin, bitki, çiçek, yaprak ve tohum özellikleri incelenerek her bir tür için bitki özellik belgeleri oluşturulmuştur. Sebze olarak değerlendirilen bu bitki türlerinin, yöredeki değerlendirme şekilleri de belirlenmiştir. Ayrıca bu türlerin besinsel içeriklerinin tespit edilmesine yönelik olarak, % nem, kuru madde, kül, protein, N, P, K, Mg, Ca, Fe, Mn ve Zn gibi bazı besinsel içerikleri de saptanmıştır. Elde edilen analiz sonuçları; incelenen besinsel özelliklerinin birçoğu yönünden bu yabani türlerin, yaprağı tüketilen bazı kültür türlerine göre daha zengin besinsel içeriğe sahip olduklarını göstermiştir. Besleyici özelliklerinin yanı sıra tıbbi özellikleri ve kültür bitkilerine olan akrabalıkları da dikkate alındığında, bu yabani bitki türlerinin kültüre alınmaları ve bununla ilgili olarak gelecekte daha fazla çalışma yapılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılmaktadır. Bu araştırma, yörede yabani türlerin ıslahı ve kültüre alınması konusunda başlangıç çalışması niteliğindedir. Önümüzdeki yıllarda bu türlerle ilgili olarak ayrıntılı ıslah programlarının oluşturulması hedeflenmektedir.Turkey is highly rich regarding wild growing plant species. The local genetic sources have a great importance in the enlargement of biological diversity. Wild plant species provide basis material for plant breeding programmes and therefore they need to be protected. This study was carried out with the aim of collection, determination of some nutritional values and evaluation for breeding of wild plant species used as vegetables in Bafra plain between 2009?2011. As a result of the surveys, 21 wild plant species used as vegetables in Bafra plain were collected. The seeds of these plants were collected at their native localities for using in breeding research. The plant, flower, leaf and seed chracteristics of collected wild species were determined and a characterisation letter were generated for every species. For wild species, which are used as vegatable, the used parts and the form of were determined. Moisture content, crude matter, ash, protein, N, P, K, Mg, Ca, Fe, Mn and Zn were determined to detect the nutritional value of collected species. The analysis results pointed out that the wild species displayed higher nutritive values compared with crop species leaves of which are consumed. With respect to their medicinal characteristics and their relativeness to crop plants besides their nutritive values, it can be said that there is a highly need for further investigations before these wild crop species can be cultivated. This is a pioneer study about the breeding and cultivation of wild species in the region. The aim will be to develop detailled breeding programs for these wild species in the near future.