Baraj Yıkılma Analizi; Değirmendere Barajı Örneği

Abstract

Çoğunlukla doğal olaylar sonucunda oluşan afetlerin yanısıra insanlığın ve mühendisliğin gelişimi sonucunda insan yapımı yapılar da yapay afetlere neden olabilmektedir. Bunun bir örneği de baraj yıkılmaları sonucu rezervuarlarında depoladıkları devasa su kütlelerinin ani ve kontrolsüz boşalması nedeniyle baraj mansaplarında meydana gelen sel ve taşkınlardır. Bu çalışmada Amasya ilinde bulunan Değirmendere Barajının yıkılma senaryosu HEC-RAS programında çalışılmıştır. Fotogrametrik yöntemlerle ölçümü yapılan arazinin AgiSOFT ve 3Dsurvey yazılımları ile sınıflandırma ve iyileştirme yapılarak ArcGIS programında sayısal yükseklik modeli (DEM) elde edilmiştir. İki boyutlu (2d) kararsız (zamanla değişen) akımların modellenebildiği HEC-RAS programında borulanma sonucu baraj yıkılma analizi gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizler ile Değirmendere Barajı'nın yıkılması durumunda oluşabilecek taşkının zamana bağlı yayılım haritaları, ölçülen en yüksek akım derinliği, en yüksek akım hızları gibi veriler elde edilmiştir. Bu veriler doğrultusunda baraj mansabında bulunan yerleşimlerin, tesislerin, yolların ve arazilerin taşkından etkilenme durumları öngörülmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar ile afet ve risk yönetimi adına alınabilecek önlemler için gerekli kurum ve kuruluşlara yardımcı olması amaçlanmıştır.Alongside disasters that predominantly result from natural events, human-made structures arising from the progress of humanity and engineering can also lead to artificial disasters. An example of this is the floods and inundations that occur downstream of dams due to the sudden and uncontrolled release of massive water bodies stored in their reservoirs as a result of dam breaches. In this study, a dam breach scenario of the Değirmendere Dam located in Amasya province was analyzed using the HEC-RAS program. A digital elevation model (DEM) was obtained in the ArcGIS program by classifying and improving the terrain measured with photogrammetric methods using AgiSOFT and 3Dsurvey software. The dam breach analysis was performed in the HEC-RAS program, which can model two-dimensional (2D) unsteady (time-varying) flows. The analyses provided data such as the time-dependent inundation maps, maximum flow depth, and maximum flow velocities in the event of a breach of the Değirmendere Dam. Based on this data, efforts were made to predict the potential impacts of flooding on settlements, facilities, roads, and lands located downstream of the dam. The obtained results are intended to assist relevant institutions and organizations in developing measures for disaster and risk management.