Tohumun Nemlendirilmesi, Bakteri İnokülasyonu ve Ekim Zamanının Soya Fasülyesinin (Glycine Max L.) Verimi ve Bitkisel Özelliklerine Etkisi

Abstract

ÖZET Bu çalışma; farklı zamanlarda, bakteri inokülasyonu ve tohum nemlendirme işlemlerinin soya fasulyesinin verimi ve bitkisel özelliklerine olan etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma 1991, 1992 ve 1993 yıllarında Bafra'da P-9292 soya çeşiti ile yürütülmüştür. 1991 ve 1992 yıllarında 3, 1993 yılında ise 4 ekim yapılmış, tohumlar ekim öncesi 0 (kontrol), 3, 6, 12, 24 ve 48 saat süre ile nemlendirilmiştir. Her setteki tohumluk grupların yarısı bakteri ile muamele edilerek (aşılı), diğer yarısı ise aşısız olarak ekilmiştir. Deneme, tesadüf bloklarında 'Bölünen Bölünmüş Parseller Deneme Desenine' göre üç tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Araştırmanın yürütüldüğü Bafra'da soyanın yetişme dönemi içersindeki toplam yağış, ortalama sıcaklık ve ortalama nispi nem değerleri, uzun yıllar ortalamasına göre sırasıyla 230.8 mm, 14.1 °C ve % 74.5'dir. Çalışmanın yapıldığı 1991, 1992 ve 1993 yıllarında bu değerler sırasıyla 276.5, 153.1 ve 246.2 mm, 19.4, 19.0 ve 19.2 °C ve % 76.4, 74.5 ve 77.1 olmuştur. Denemeler hafif kalevi reaksiyonlu, fosfor ve potasyum bakımından yüksek, organik maddece orta düzeyde, kireçli ve killi tınlı bünyeye sahip alanlarda kurulmuştur. Ekimler mayısın ilk haftası ile haziran ayının ortası arasında, 10-12 gün aralıklı olarak (1991 yılında 31 mayıs, 10 haziran ve 18 haziran; 1992 yılında 14 mayıs, 27 mayıs ve 9 haziran; 1993 yılında ise 6 mayıs, 17 mayıs, 27 mayıs ve 6 haziran tarihlerinde) yapılmıştır. Hasat olgunluğuna gelen bitkiler 1991 yılında 15 ekim, 1992 yılında 12 ekim ve 1993 yılında ise 27 eylül tarihlerinde toplu olarak hasat edilmişlerdir. Denemelerde fidelerin topraktan çıkışı, çiçeklenme, bakla bağlama ve olgunlaşma süreleri gibi fenolojik gözlemlerin yanı sıra, hasatta bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, bitkide bakla ve tohum adedi sayılmış ve değişkenlerin muhtemel kombinasyonlarınagöre, dekara tohum verimleri tesbit edilmiştir. Laboratuvarda bitkide nodul sayısı ve kuru ağırlığı, tohumların 1000 tane ağırlığı, tohumun yağ ve protein oranları belirlenmiştir. Üç yıllık çalışmanın sonuçları şu şekilde özetlenmiştir: 1. Üç yılın ortalama değerlerine göre; ekimdeki gecikmeye bağlı olarak çıkış süresi uzarken, çiçeklenme, bakla bağlama ve olgunlaşma süreleri kısalmıştır. 1991 yılında son ekim zamanında 48 saat süreli nemlendirme çıkışı 3 gün, 1993 yılında ise son ekim zamanında 12, 24 ve 48 saat süreli nemlendirmeler çıkışı 2-3 gün arasında kısaltmıştır. Bafra ekolojik koşullarında ekim zamanlarına bağlı olarak bitkilerin olgunlaşma süreleri 1994 yılında 113-103, 1992 yılında 123-104 ve 1993 yılında ise 117-103 gün arasında kalmıştır. 2. Bitki boyu üzerine inokülasyon ve nemlendirme işlemlerinin etkisi olmazken, ekim zamanları 1991 ve 1993 yıllarında çok önemli (P<0.01) etkide bulunmuştur. Ekimin gecikmesi, her üç yılda da bitki boyunu kısaltmıştır. 1991 yılında 50.0 cm 'den 46.1 cm'ye inen bitki boyu, 1992 yılında 54.8 cm'den 51.9 cm'ye ve 1993 yılında ise 67.9 cm'den 57.5 cm'ye düşmüştür. 3. Ekim zamanı ilk bakla yüksekliğini 1991 yılında önemli (P<0.05), 1992 yılında da çok önemli (P<0.01) seviyede etkilemiştir. 1991 yılında 11.8 cm'den 7.2 cm'ye inen ilk bakla yüksekliği 1992 yılında 12.3 cm'den 15.2 cm'ye çıkmış, 1993 yılında ise ekim zamanlarına göre önemli bir değişme göstermemiş ve 9.4-10.2 cm arasında kalmıştır. 4. Bitkide bakla sayısı 1992 ve 1993 yıllarında ekimin gecikmesiyle düşmüş, 1991 yılında ise artmıştır. 1992 ve 1993 yıllarında, ilk ekimlerde sırasıyla 16.4 ve 20.3 adet/bitki ile en yüksek değere ulaşan bakla sayısı, 1991 yılında son ekimde 23.8 adet/bitki olarak tesbit edilmiştir. Bakla sayısında görülen bu farklılıklar 1991 ve 1992 yıllarında çok önemli (P<0.01), 1993 yılında ise önemli (P<0.05) seviyede kalmıştır. İnokülasyon ve nemlendirme işlemlerinin etkisi görülmemiştir.5. Bitkide tohum sayısı da» bakla sayısında olduğu gibi ekim zamanlarının gecikmesi ile 1992 ve 1993 yıllarında düşerken, 1991 yılında yükselmiştir. 1991 yılında son ekimde 58.2 adet/bitki ile, 1992 ve 1993 yıllarında ise ilk ekimlerden sırasıyla 39.1 ve 50.9 adet/bitki ile en yüksek ortalamalar alınmıştır. Ekim zamanlarının etkisinin her üç yıl içinde çok önemli (P<0.01) bulunduğu bu araştırmada, inokülasyon ve nemlendirme işlemlerinin tohum sayısı üzerine etkisi görülmemiştir. 6. Bitkideki nodul sayısı üzerine, bütün deneme konularının etkisi görülmüştür. Aşılama bitkideki nodul sayısını her üç yılda da artırmasına rağmen, 1991 yılındaki etkisi çok önemli (P<0.01) olmuştur. Bu yıl aşısızda 13.0 adet/bitki olan nodul sayısı, aşılama ile 21.9'a yükselmiştir. Ekim zamanlarının her üç yılda da çok önemli etkide (P<0.01) bulunmuş ve en yüksek ortalamalar ilk ekimlerden alınmıştır. Nemlendirme işleminin araştırmanın ilk iki yılında çok önemli (P<0.01) seviyede etkisi görülmüştür. 1991 yılında 18.8 adet/bitki ile 3 saat nemlendirme, 1992 yılında ise 9.5 adet/bitki ile 6 saat nemlendirme en yüksek ortalamayı vermiştir. 7. Aşılama işlemi ile nodul kuru ağırlığında bir artış tasbit edilmiştir. Bu artış 1991 yılında önemlilik (P<0.01) göstermiş olup, nodul kuru ağırlığı 0.14 gr'dan 0.20 gr'a çıkmıştır. Ekim zamanlarının etkisi 1991, 1992 ve 1993 yıllarında çok önemli (P<0.01) olmuş ve ekimdeki gecikme ile nodul kuru ağırlığı azalmıştır. Nemlendirme işlemi sadece 1992 yılında çok önemli (P<0.01) seviyede etki göstermiş ve en yüksek ortalamayı 6 saat süreli nemlendirme vermiştir. 8. Aşılama işlemi ile tohumun 1000 tane ağırlığı her üç yılda da artmış olmasına rağmen, ancak 1991 yılındaki farklılık önemli (P<0.05) bulunmuştur. Bu yıl, 1000 tane ağırlığı aşısızda 227.8 gr, aşılıda ise 232.1 gr olarak tesbit edilmiştir. Ekim zamanlarının gecikmesi ile 1000 tane ağırlığında görülen düşmeler 1991, 1992 ve 1993 yıllarında çok önemli ( P<0.01 ) bulunmuştur. En yüksek ortalamaları ilk ekimler vermiştir. Nemlendirme işlemisadece 1991 yılında çok önemli (P<0. 01) seviyede etkili olmuş ve en yüksek tohum ağırlığı, 24 saat nemlendirme süresinden alınmıştır. 9. Tohumun yağ oranı aşılama işlemi ile 1992 ve 1993 yıllarında azalma gösterirken, 1991 yılında artmıştır. Bu artış önemli (P<0. 05) olmuş, yaş oranı % 18.85'den % 20.47'ye çıkmıştır. Ekim zamanlarının yağ oranı üzerine etkisi, sadece 1993 yılında çok önemli (P<0.01) olmuş ve bu yıl en yüksek yağ içeriğine sahip tohumlar (% 23.34) 27 mayıs ekimi ile alınmıştır. Nemlendirme işleminin, her üç yılda da etkisi bulunmamıştır. 10. Tohumun protein oranı aşılama ile, her üç yılda da artmıştır. Bu artış' çok önemli (P<0.01) olmuş ve aşılıda tohum yağ oranları yıllara göre sırasıyla % 38.69, % 39.35 ve % 38.33 olmuştur. Ekim zamanlarındaki gecikme ile tohum protein oranı bütün yıllarda düşmüştür. En yüksek protein oranına sahip tohumlar, ilk ekimlerden alınmıştır. Ancak bu farklılıklar 1991 yılında önemlilik göstermezken, diğer iki yılda çok önemli (P<0.01) olmuştur. Nemlendirme işleminin etkisi de sadece 1992 yılında önemli (P<0.05) seviyede olmuş, en yüksek protein oranını 24 saat nemlendirme süresi vermiştir. 11. Tohum verimi aşılama ile her üç yılda da artmıştır. Ancak bu artış 1993 yılında önemli (P<0.05) bulunurken, diğer iki yılda önemsiz olmuştur. 1993 yılında aşısızda 216.8 kg/da olan tohum verimi aşılama ile % 23.3'lük artışla 267.3 kg/da'a yükselmiştir. Tohum verimi ekimin gecikmesi ile., araştırmanın her üç yılında da düşmüştür. En yüksek verimler ilk ekimlerden alınmış olup, 1991 ve 1993 yıllarındaki farklılıklar çok önemli (P<0.01) bulunmuştur. îlk ekimlerden 1991 yılında 277.1 kg/da, 1992 yılında 341.9 kg/da ve 1993 yılında ise 279.9 kg/da verim alınmıştır. Nemlendirme işlemi, sadece 1991 yılında tohum verimini çok önemli (P<0.01) seviyede etkilemiş olup, en yüksek verimi 253.2 kg/da ile 6 saat nemlendirme süresi altında yetişen bitkiler vermiştir.8. SUMMARY EFFECTS OF IMBIBITION AND INOCULATION OF SEEDS AND PLANTING DATES ON THE YIELD AND AGRONOMIC CHARACTERISTICS OF SOYBEAN This study was conducted to determine the effects of plant ing times and imbibition and inoculation of seeds on yield and agronomic traits of soybean (cultivar P-9292) under Bafra condi tion in 1991, 1992 and 1993. Three times in 1991 and 1992, four times in 1993 had planted and seed material soaked in watered towels for 0 (control), 3, 6, 12 and 24 hours before planting. Later, noninoculated and inoculated seeds were planted. The experimental layout was a split-split randomized block design with three replicates. Annual precipitation, mean temperature and relative humudity in the vegetation period of soybean were 230.8 mm, 14.1 °C and 74.5 % in long term compared to 276.5, 153.1 and 246.2 mm, 19.4, 19.0 and 19.2 °C and 76.4, 74.5 and 77.1 % in 1991, 1992 and 1993 respectively, in Bafra. The soil at the experimental site were slightly alkali, rich in phosphorus and potassium, fairly good in organic matter and high in lime. Soil texture was silty-loam. Seeds were planted on May 31, June 10 and June 18 in 1991, May 14, May 27 and June 9 in 1992 and May 6, May 17, May 27 and June 6 in 1993. They were harvest on October 15, October 12 and September 27 for 1991, 1992 and 1993, respectively. The results obtained in this study can be summarized as follows: 1. According to the means of three years, the emergence was prolonged but the blossom, pod filled and the maturity were shortened. By late plantings, the emergence had prolonged for 383 days soaking with 48 hours at the last planting in 1991 and for 2-3 days soaking with 12, 24 and 48 hours at the last planting in 1993. The maturity periods of plants were 113-103 days in 1991, 123-104 days in 1992 and 117-103 days in 1993. 2. The effects of inoculation and imbibition treatments on the plant height were not statistically significant, but the planting times effected very significantly (P<0.01) in 1991 and 1993. With late plantings, plant height was shortened in all years. It decreased from 50.0 cm to 46.1 cm in 1991, from 54,8 cm to 51.9 cm in 1992 and from 67.9 cm to 57.5 cm in 1993. 3. Planting times effected first pod height in 1991 (P<0.05) and 1992 (P<0.01). It decreased from 11.8 cm to 7.2 cm in 1991 but increased from 12.3 cm to 15.2 cm in 1992. It changed among 9.4-10.2 cm in 1993. 4. Pod number per plant was decreased by late planting in 1992 and 1993 but increased in 1991. The maximum number of pods were 16.4 and 20.3 at the first plantings in 1992 and 1993, respectively, but was 23.8 at the last planting in 1991. The differences were highly significant (P<0.01) in 1991 and 1992 and significant (P<0.05) in 1993. 5. Seeds number per plant was similar to pod number per plant and it was decreased by late planting in 1992 and 1993, but increased in 1991. The highest means were obtained with 58.2 seed/plant from last planting in 1991, and with 39.1 and 50.9 seed/plant from first plantings in 1992 and 1993, respectively. Although the effect of planting times were highly significant (P<0.01) in all years, inoculation and imbibition treatments were not significant. 6. All treatments were effected the nodul number per plant. Although the nodule number was increased by inoculation in every year, only data for 1991 were highly significant (P<0.01). The number of nodule per plant increased from 13.0 to 21.9 by inocu lation, in 1991. The planting times had showed highly significant effects (P<0.01) and taken maximum means from first plantings in34 every year. Imbibition treatment was highly significant (P<0.01) in 1991 and 1992. The highest means were found with 18.8 by 3 hours soaking in 1991 and with 9.5 by 6 hours soaking in 1992. 7. Nodule dry weight was increased by inoculation. This increase was highly significant (P<0.01) for 1991 and it in creased from 0.14 g to 0.20 g. Effect of planting time was highly significant (P<0.01) and nodule dry weight decreased by last plantings for all years. The effect of imbibition was highly significant (P<0.01) only for 1992, and the maximum mean found from 6 hours soaking. 8. Although 1000 seed weight has increased by inoculation in every year, only the difference in 1991 has been found signifi cant (P<0.05). It increased from 227.8 g to 232.1 g. 1000 seed weight has been decreased by late plantings and this was found highly significant (P<0.01) in 1991, 1992 and 1993. The maximum means have been taken from first plantings. The effect of imbibi tion was found highly significant (P<0.01) only in 1991 and maximum seed weight taken from 24 hours soaking. 9. Although the oil content of seed was decreased by inocu lation in 1992 and 1993, it was increased from 18.85 % to 20.47 % in 1991. This increase in 1991 was significant (P<0.05). The effects of planting time has been highly significant (P<0.01) only in 1993 and maximum oil content taken from May 27 as 23.34 %. There was no effect of imbibition. 10. The protein content of seed was increased by inocula tion. This increase was highly significant (P<0.01), as being 38.69, 39.35 and 38.33 % by inoculation in 1991, 1992 and 1993, respectively. By late planting, decrease was found in every year. The maximum means were obtained from first plantings. These differences had been found highly significant (P<0. 01) in 1992 and 1993 but not in 1991. The effect of imbibition has been significant (P<0. 05) only in 1992, and maximum protein content taken from 24 hours soaking.85 11. The seed yield was increased by inoculation. However this increase was significant (P<0.05) in 1993 but not in other years. It increased from 2168 kg/ha to 2673 kg/ha by inoculation in 1993. Seed yield decreased with late plantings in every year. The maximum yields were obtained from the first plantings and the effects of planting dates were highly significant (P<0.01) in 1991 and 1992. The first plantings has given 2771 kg/ha, 3419 kg/ha and 2799 kg/ha yields in 1991, 1992 and 1993 respectively. The effect of imbibition was seen highly significant (P<0.01) only in 1991, and maximum yield taken from 6 hours soaking with 2532 kg/ha.