Karadeniz Bölgesi'nde Yetiştirilen Çeltik Çeşitleri ile Japonica, Indica ve Javanica Alttürlerine Ait Çeşitlerin Agronomik Özelliklerinin Tespiti

Abstract

Bu araştırma Karadeniz Bölgesi'nde yetiştirilen çeltik genotipleriyle Japonica, Indica ve Javanica alttürlerine ait çeltik çeşitlerinin agronomik, morfolojik ve bazı tane özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2004 ve 2005 yıllarında Samsun'da yapılmıştır. Araştırma 20 adet yerel ve 29 adet yabancı menşeili olmak üzere toplam 49 adet genotip ile kısmi dengeli latis deneme deseninde 2 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Çeltik genotiplerine ait iki yıllık ortalamalar kullanılarak karakterler arasında yapılan korelasyon analizi sonucunda, tek bitki verimine olumlu etkide bulunan karakterlerin başında başakçık fertilitesi (r=0.617**) yer almış; onu sırasıyla salkımda tane ağırlığı (r=0.517**), kargo genişliği (r=0.401**) ve salkımda tane sayısı (r=0.372*), izlemiştir. Kargo uzunluk / genişlik oranının ise tek bitki verimi ile olan ilişkisinin olumsuz r=-0.392**) olduğu saptanmıştır. İncelenen tüm özellikler bakımından genotipler arasında istatistiki olarak çok önemli (P<0.01) farklılıklar tespit edilmiştir. K-424 başta olmak üzere Yaşar, Osmancık-97 (kontrol çeşidi), Arko, Koral, Kinuhikari, 91-385 ve Dianyu-1 genotiplerinin verim potansiyeli bakımından ümitvar genotipler oldukları belirlenmiştir. Bununla birlikte, yüksek verimli çeşitlerin elde edilmesinde K-424, Yaşar, Guangluai-4, Ochikara, Kalo Dhan ve Arko genotiplerinin; bodur çeşitlerin elde edilmesinde Guangluai-4 ve Rexmont çeşitlerinin ve yaprak yanıklığı hastalığına karşı Nipponbare ve China-830 çeşitlerinin diğer genotiplere göre daha üstün niteliklere sahip oldukları ve bu materyallerin yeni çeşitlerin geliştirilmesinde ıslah amaçlı çalışmalara büyük katkılar sağlayabileceği sonucuna varılmıştır. Araştırmada Indica alttürüne ait çeşitlerde yaprak rengi, yaka rengi, kulakçık rengi, stigma rengi, iç kavuz rengi ve kargo rengi bakımından geniş bir varyasyonun görülmesi, renge dayalı karakterlerin bu alttür ile özdeşleştirilmesine imkan vermektedir. Ayrıca, araştırmada genel olarak Indica'larda ince, Japonica ve Javanica'larda ise yarı yuvarlak tane şekli gözlenirken; kargo uzunluğu bakımından alttürler arasında ayırt edici bir farklılık saptanmamıştır. İncelenen 16 karakter bakımından, yılların ortalaması dikkate alınarak yerel genotipler ile alttürlere ait ortalamalar Cluster Analizine tabi tutulmuş ve böylece, Karadeniz Bölgesi'nde tarımı yapılan yerel genotiplerin gerek birbirleriyle gerekse Japonica, Indica and Japonica alttürleri ile olan ilişkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Analiz sonucu, yerel genotiplerin, Indica alttürü ile büyük farklılıklar gösterdiği; bununla birlikte, Japonica ve Javanica alttürleri ile olan akrabalık ilişkilerinin ise çok daha yüksek olduğu belirlenmiştir.This study was conducted in Samsun during 2004-2005 to determine the agricultural, morphological characters and some grain characteristics of rice cultivars grown in Black Sea Region and Japonica, Indica and Javanica rice genotypes. In the study, total 49 genotypes consisting of 20 local and 29 cultivars from foreign origin were used and a balanced lattice experimental design with two replications was applied. The first character correlated positively (r=0.617**) with single plant yield was spikelet fertility regarding average data of two years. Grain weight per panicle (r=0.517**), width of brown rice (r=0.401**) and grain numbers per panicle (r=0.372*) followed this character respectively. The relationship between ratio of length to width of brown rice grain and single plant yield was found as negative (r=-0.392**). The differences among the genotypes in terms of all the characters were highly significant (P<0.01). It was found that the genotypes K-424, Osmancık-97, Kinuhikari, 91-385, Dianyu-1, Yaşar, Arko and Koral could be used for improving yield potanteial; the genotypes K-424, Yaşar, Guangluai-4, Ochikara, Kalo Dhan and Arko for obtaining high yielding cultivars, Guangluai-4 and Rexmont for developing dwarf cultivars, and Nipponbare and China-830 for developing genotypes tolerant to leaf blast disease (Pyricularia oryzae), because they display superior attributes compared with the rest regarding the mentioned characters. In the research, because of large variation regarding leaf color, collar color, auricle color, stigma color, palea color, brown rice color in Indica cultivars, these color based characters could be identified with this subspecies. Moreover, generally while brown rice shape was determined in Indica cultivars but semi round in Japonica and Javanica cultivars. However, a clear difference between the subspecies was no determined regarding brown rice length. Local genotypes and subspecies were compared with Cluster Analysis with average data of two years for 16 characters to determine the relationships between the local genotypes grown in Black Sea region and Japonica, Indica and Japonica subspecies. As a result, local genotypes showed large differences to Indica subspecies but the relation with Japonica and Javanica subspecies were closer than the other.