Zeugma: Roma Lejyonları ve Madeni Teçhizatları

Abstract

MÖ 300'lerde I. Seleukos Nikator tarafından Fırat Nehri kıyısında kurulan Zeugma, Hellenistik Dönem‟de ve sonrasında özellikle Roma Dönemi'nde Doğu ve Batı arasında önemli bir askeri karakol/üs, ticari ve kültürel merkez olmuştur. Roma'nın MÖ 1. yy'da görülen politikası gereği kent, MÖ 63 yılında G. Pompeius'un 'Doğu Organizasyonu' sırasında vasal bir krallık olan Kommagene Krallığı‟na verilmiş ve böylece düşman bölgeler ile Roma arasında bir tampon bölge oluşturulmuştur. MS 1. yy.'da Roma, bu politikasında değişim yaparak tampon bölgeleri kaldırmış ve bu alanlara lejyon'lar yerleştirmiştir. Bu bağlamda kente, ilk olarak MS 18 yılında Legio X Fretensis konuşlandırılmış, bu lejyon‟un Yahudi İsyanları‟nı bastırmak için Kudüs‟e gitmesi ardından MS 66 yılında ise Legio IIII Scythica kente konuşlandırılmıştır. Tez kapsamında Zeugma antik kentinin; Roma İmparatorluğu ile Parth Krallığı ve sonrasında Sassani Krallığı arasındaki askeri mücadeleler ve siyasi anlaşmalarda oynadığı rol üzerinde durulmakla beraber, bu tarihi birikim sırasında kentde bulunan askerlere ait madeni teçhizatlar da incelenmektedir. Tarihi olaylarda hem bir bütünlük ve sınırlama olması açısından sadece Principate Dönemi olarak bilinen ve MÖ 27-MS 284 arasına gelen dönem tez kapsamı içerisinde tutulmuştur. Onlarca farklı yayında yayınlanmış madeni askeri teçhizatların birarada sunulmasıyla bütünlük oluşturan tez, bazı askeri buluntular ile tarihi olaylar arasında bağlantı kurma çabası yanı sıra günümüze kadar olan çalışmaları farklı açıdan değerlendirmektedir. Zeugma'da başta At Meydanı olarak bilinen mevkiide bulunan Roma kalesi, Roma askeri yapısı hakkında bilgiler sunmakla beraber olası üretim faaliyetleri hakkında ip uçları vermektedir. Anahtar Sözcükler: Zeugma, Roma‟nın Doğu Sınırı, Roma Lejyonları, Askeri Teçhizat.

Zeugma, which was founded in 300's BC by Seleucos I. Nicator on the bank of the Euphrates, in the Hellenistic Age and later especially in the Roman Age became an important military station/base, commercial and cultural center. Due to the Roman policy in the 1 st century BC, the city is known to be given to the vassal/client kingdom of Commagene during the 'Eastern Organisation' of Pompey the Great in 63 BC. BY making so, the city became a buffer zone between Rome and her enemies. Rome foregoing this policy in the 1 st century AD, abandoned the vassal/client kingdoms and deployed legions in these areas. In this context, first Legio X Fretensis was deployed to the city in 18 AD, and after this legion being sent to Jerusalem to suppress the Jewish Revolts in 66 AD Legio IIII Scythica was deployed to the city. This thesis along with the role of Zeugma in the military and political incidents between the Roman Empire and the Parthian Kingdom and later with the Sassanid Kingdom, also studies the metal military equipment found in Zeugma dating to this historical deposit. To have an integrity and a limitation within the historic events, the Principate Period of Roman Age which is known to be between 27 BC-284 AD limits the extent of this thesis. The thesis, by combining the metal military equipments which were published in many publications together creates an integrity, and with the attempt to link of some of the military finds with historic events evaluates the previous works with a new approach. In Zeugma, firstly the Roman fortress which is located in the locality known as At Meydanı, along with revealing information regarding the Roman military structure, also produces some clues of possible production activities. Key Words: Zeugma, Rome‟s Eastern Frontier, Roman Legions, Military Equipment