Nahiv İlminin Kuruluşunda Eski Arap Lehçelerinin Rolü

Abstract

Bu araştırma, nahiv kuralların tespiti ve bunların eski Arap lehçeleriyle olan ilişkisini ele almaktadır. Nahiv kurallarının tespiti, İslam'ın yayılması ve Arapların yabancılarla karışması sonucu Arap toplumunda dil hatalarının (lahn) ortaya çıkmasından sonra başlamıştır. Konu, Kur'an-ı Kerim'in muhafazası ve doğru bir şekilde anlaşılması açısından önem taşımaktadır. Ayrıca anadili Arapça olmayanların bu dili öğrenme ihtiyacı, dilbilimcileri Arap dilinin kaidelerini çeşitli ve farklı lehçeleriyle birlikte orijinal kaynaklarından derlemeye yöneltmiştir. Bu lehçeler, daha sonra nahiv (cümle bilgisi) ve sarf (kelime bilgisi) kurallarının oluşturulmasında büyük rol oynamıştır. Konuyla ilgili çalışmaların azlığı nedeniyle, bu araştırmanın amaçladığı şey, konuya ışık tutmak ve eski dilbilimciler tarafından oluşturulan nahiv kaideleriyle lehçe çeşitliliği arasındaki bağlantıyı vurgulamaktır. Bu nahiv kaideleri, i'rab (dilbilgisel çözümleme) konusunda farklı yaklaşımların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Çalışmada Kur'an kıraatleri, eski şiir ve Arapların kullanımı delil olarak kullanılmıştır. Araştırma, temel nahiv kitapları ve bunların şerhlerine dayanmaktadır. Ayrıca tefsir ve tarih kitapları ve diğer kaynaklardan da istifade edilmiştir. Tez çalışmasında betimleyici, tarihsel ve karşılaştırmalı bir yöntem kullanılmıştır. Araştırmada lehçelerin, nahiv kaidelerinin tespitindeki bağlantısını gösteren bazı meseleler sunulmuş, dayanak olarak kullanılan ve eski Araplarda yaygın olan bazı lehçe örneklerini temsil eden delillerin rolü açıklanmış ve bunlar arasında karşılaştırmalar yapılmıştır. Lehçelerin, nahiv kaidelerinin tespitinde önemli bir rolünün olduğu ve bu kuralları tespit ederken lehçeleri kullanma konusunda dilbilimcilerin farklı tutumlar ortaya koydukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum, onların koydukları ölçütlere göre değişkenlik göstermiş ve Basra, Kûfe ve Bağdat gibi önemli dilbilim ekollerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır.This research discusses grammatical formulation of Arabic language and its relationship to ancient Arabic dialects, which began after linguistic errors emerged among society following the spread of Islam and mixing of Arabs with non-Arabs, because of its importance in protecting the Holy Qur'an and understanding it correctly, in addition to the need to teach Arabic language to non-native speakers, which urged linguists to collect Arabic language from its original sources, with their many different dialects, which later had a great relationship with establishing grammatical and morphological rules. Due to the lack of studies about this subject , this study came to shed light on it, and emphasizes the connection between the diversity of ancient Arabic dialects with the diversity of grammatical rules that were established by ancient grammarians, which led to different types of cases (iʾrāb). Citing Qur'anic readings, ancient poetry, and the speech of the Arabs, this study is based on some of the major grammatical books along with exegeses on them, , books of readings, in addition to books of Tafsīr and History. A descriptive, historical, and comparative approach is adopted here, where some of the issues that are presented shows the relationship of dialects with grammatical formulation. It explains the role of the evidences that are relied upon, which represent some of the dialectical patterns that were widespread among the Arabs in ancient times, and also draws comparisons between them. The importance of the role of dialects in grammatical formulation is also found here, explaining the extent to which grammarians' positions differed regarding the adoption of dialects in their establishment of grammatical formulation according to the standards they set up for them. This led to the emergence of the most important grammatical schools such as the schools of Baṣra, Kūfa, and Baghdād.